Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Od pokolenia wojennego do Nowej Fali, red. D. Siwor, J.M. Ruszar, Bielsko-Biała – Kraków 2019

 

Wizerunki Boga i człowieka w literaturze polskiej ostatnich stu lat

(fragment wstępu Józefa Marii Ruszara do trzech tomów
Obrazów Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku)

 

Pełny opis różnorodności wyobraźni odpowiedzialnej za obrazy Boga w polskiej literaturze ostatnich stu lat jest – co oczywiste – niemożliwy. Nie tylko dlatego, że indywidualne przeżycie egzystencjalne, nawet we wspólnocie języka i kultury od stuleci judeochrześcijańskiej, musi być z natury swej zindywidualizowane, a kształt wypowiedzi różny, choćby z powodu wyznawanej poetyki. Jeszcze większy wpływ na rozmaitość postaw mają zarówno burzliwe dzieje polityczne Europy, w tym dwie wojny światowe i groza totalitarnych systemów, jak i przygody intelektu powodujące radykalne zmiany mentalne, w tym stosunku do Transcendencji. Przy tak rozległym materiale możliwe są wyłącznie badania punktowe, prowadzone z troską o różnorodność przypadków, aby rozpostarty wachlarz prezentował możliwie kompletną panoramę.

* * *

W pierwszym tomie omawiane są przede wszystkim postawy poetów należących do pokoleń urodzonych na przełomie wieków, którzy swój najbardziej twórczy okres przeżyli w II Rzeczpospolitej i uczestniczyli w awangardowych lub klasycyzujących poszukiwaniach zdetronizowanego Boga, ale – przynajmniej do września 1939 roku – funkcjonowali w komfortowych warunkach historycznych (jak na polskie dzieje), by następnie doświadczyć końca państwowej niepodległości i liberalnego świata. W tomie drugim dominuje pokolenie wojenne, urodzone i wychowane w wolnej Polsce, które w krótkim okresie przyśpieszonego dojrzewania zostało osaczone przez totalizm hitlerowski i sowiecki, a następnie tylko sowiecki. Wyzwanie egzystencjalne nie miało sobie równych w dotychczasowej historii ani w zakresie skali moralnego i fizycznego zagrożenia, ani powagi intelektualnej i duchowej próby. Skutki moralnego i politycznego pęknięcia, jakie dokonało się w latach 40. i 50., widoczne są do dzisiaj. Tom trzeci zawiera w części pierwszej szkice dotyczące kwestii obecności treści metafizycznych i religijnych w literaturze przełomu XX i XXI wieku w epoce postsekularnej, a w części drugiej autorzy podejmują refleksję nad trendami w badaniach twórczości najnowszej.

* * *

Przedstawiając trzytomowe pokłosie badań prowadzonych w ramach grantu „Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku”, pragnę zwrócić uwagę na fakt, że nie jest to dzieło jedyne. Rezultatem prac – nie licząc wystąpień na konferencjach organizowanych poza tym grantem – jest dziewięć tomów, w których przedstawiono badania uczestników grantu oraz zaproszonych gości.
 

Biblioteka Pana Cogito

Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku

• Januszkiewicz M., Być i rozumieć. Rozprawy i szkice z humanistyki hermeneutycznej, Instytut Myśli Józefa Tischnera, Kraków 2017.
   
• Kłoczowski J.A., Drogi i bezdroża. Szkice z filozofii religii dla humanistów, cz. I , Instytut Myśli Józefa Tischnera, Kraków 2017.
   
• Kłoczowski J.A., U źródeł nowoczesnego myślenia o religii. Szkice z filozofii religii dla humanistów, cz. II , Instytut Myśli Józefa Tischnera – JMR Trans-Atlantyk, Kraków 2018.
   
• Szkoda, że Cię tu nie ma. Filozofia religii a postsekularyzm jako wyzwanie nowych czasów, red. M. Ciesielski, K. Szewczyk-Haake, Instytut Myśli Józefa Tischnera – JMR Trans-Atlantyk, Kraków 2018.
   
• Widziałem Go. Literatura wobec doświadczenia religijnego, red. E. Goczał, J.M. Ruszar, Instytut Myśli Józefa Tischnera – JMR Trans-Atlantyk, Kraków 2018.
   
• Ruszar J.M., Mane, tekel, fares. Obrazy Boga w twórczości Tadeusza Różewicza, Instytut Myśli Józefa Tischnera – Wydawnictwo Naukowe ATH, Kraków 2019.
   
• Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Od pierwszej do drugiej wojny światowej, red. J.M. Ruszar, D. Siwor, Instytut Myśli JózefaTischnera – Wydawnictwo Naukowe ATH, Kraków 2019.
   
• Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Od pokolenia wojennego do Nowej Fali, red. J.M. Ruszar, D. Siwor, Instytut Myśli Józefa Tischnera – Wydawnictwo Naukowe ATH, Kraków 2019.
   
• Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Przełom XX i XXI wieku, red. E. Goczał, J.M. Ruszar, D. Siwor, Instytut Myśli Józefa Tischnera – Wydawnictwo Naukowe ATH, Kraków 2019.
  
   

  ---

   

  Streszczenia i słowa kluczowe

   

Stanisław Dziedzic – Pokłady Bożego ładu  w młodzieńczej poezji Karola Wojtyły

Autor artykułu koncentruje się na wypowiedziach Karola Wojtyły – Jana Pawła II – dotyczących sztuki, której istotą jest piękno mające swoje źródło w Bogu. Wątki te pojawiły się już w młodzieńczych utworach poetyckich wchodzących w skład Psałterza – Księgi Słowiańskiej (1939) oraz w poemacie Pieśń o Bogu ukrytym (1943), pierwszym utworze o charakterze mistycznym. Poezja była formą prezentowania teologicznych traktatów, ale i budowania systemów wartości, kształtowania kanonów Bożego ładu. Poetycki język, kanony piękna i właściwa poezji metaforyka – wzorem młodzieńczych doświadczeń – znalazły zastosowanie i teologiczną głębię w ostatnim utworze literackim Karola Wojtyły – w poemacie Tryptyk rzymski.

Słowa kluczowe: Karol Wojtyła, psałterz, uniwersalizm, artysta, sztuka, piękno, Boży ład

 

Mateusz Antoniuk – Obrazy Boga  w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

W centrum uwagi umiejscowione jest pytanie o sposób zobrazowania (pomyślenia i wyobrażenia) Boga w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Poszukiwanie odpowiedzi przyjmuje formę sześciu konstatacji opartych na selektywnych komentarzach do kilkunastu wierszy autora Pokolenia. W konkluzji autor stwierdza, iż poezja Baczyńskiego nie implikuje jednego, spójnego obrazu Boga, jest raczej dynamicznym ruchem wyobraźni usiłującej budować skomplikowane, nieoczywiste, niejednoznaczne przedstawienia – pomyślenia Boga. Domknięciem artykułu jest krótka interpretacja całościowa rzadziej komentowanego utworu Narodziny Boga.

Słowa kluczowe: poezja Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, obrazowanie poetyckie, obrazy Boga

 

Adam R. Prokop – „Idąc po szczeblach blasku i głazach cienia”. Aniołowie Herberta w perspektywie angelologii katolickiej

Autor analizuje przedstawienia aniołów w poezji Zbigniewa Herberta z perspektywy aksjomatów angelologii katolickiej, które wynikają z Biblii oraz Tradycji, czyli ich prawdziwość, istnienie odmienne od bytów ludzkich i boskich, a zarazem funkcja pośredniczenia między tymi dwoma. Omówienie konkretnych utworów poety ma na celu uwypuklenie tych trzech kwestii, jednocześnie podkreśla związek między klasyczną angelologią, neoplatonizmem, aksjologią Henryka Elzenberga oraz erudycją Herberta. Interpretacja postaci aniołów w analogii do wartości umożliwia uniesprzecznienie wykładni z poetyckimi wizjami.

Słowa kluczowe: angelologia, Zbigniew Herbert, aksjologia Henryka Elzenberga, neoplatonizm Proklosa

Anna Stec-Jasik – „Oblicze Twoje”. O wierszu Brewiarz.  Drobiazgi Zbigniewa Herberta

Artykuł jest interpretacją późnego wiersza Brewiarz. Drobiazgi, który łączy ważne dla Herberta tematy wielokrotnie podejmowane w jego twórczości (jak pamięć o tych, którzy odeszli, konkret codzienności, szczególna rola przedmiotów) z kierowanym do Boga modlitewnym dziękczynieniem za tytułowe drobiazgi. Herbert, kojarzony często z pełną sceptycyzmu postawą nieufności wobec „rajskiej komisji werbunkowej” (Przeczucia eschatologiczne Pana Cogito), w tej części brewiarzowego cyklu przyjmuje chrześcijańską perspektywę, w której właśnie w drobiazgach, prozie codzienności i ich połączeniu z „rzeczami ważnymi” dostrzega się obecność Boga. Takie ujęcie tematu rzuca nowe światło nie tylko na religijny aspekt twórczości autora Epilogu burzy, ale również i na pojawiające się w utworze „drobiazgi”, które w obliczu Nieodgadnionego ukazują swój sens.

Słowa kluczowe: Zbigniew Herbert, poezja, Bóg, drobiazgi

 

Agnieszka Łazicka – Młodego Herberta kłopot z religią.  Wobec wyzwań myśli Henryka Elzenberga 

W utworach Zbigniewa Herberta spotykamy się ze złożoną refleksją wymykającą się prostym klasyfikacjom, skłaniającą do snucia i sprawdzania sprzecznych hipotez. Autorka artykułu rozważa, na czym opiera się związek tej poezji z problematyką religijną, oraz zastanawia się nad wpływem myśli Henryka Elzenberga na refleksję Herberta dotyczącą religii. Relacja ta może być istotna dla zrozumienia niechęci poety wobec klasycznej metafizyki i wobec poszukiwania na jej gruncie uzasadnienia wiary. W świetle filozofii Elzenberga twórczość autora Pana Cogito jawi się jako przestrzeń rozmyślań zmierzających do sformułowania na nowo pytań o religijność.

Słowa kluczowe: religia, religijność, metafizyka, filozofia, Zbigniew Herbert, Henryk Elzenberg

Jakub Kozaczewski – Wiktora Woroszylskiego obrona Abrahama

Autor dokonuje analizy i interpretacji wiersza Wiktora Woroszylskiego Praojciec Abraham w kontekście historii patriarchy opisanej w Księdze Rodzaju, a zwłaszcza kluczowego wydarzenia, jakim jest ofiarowanie jego syna Izaaka na górze Moria. Dochodzi do wniosku, że poeta całkowicie redukuje wymiar nadprzyrodzony motywacji jego działania i traktuje postać Abrahama wyłącznie w kategoriach humanistycznych – jako wybitną jednostkę, która prowadzi ludzkość na wyższy szczebel etycznego rozwoju. Wskazuje także na motywację sytuacyjną utworu – obrony Abrahama jako reprezentanta społeczności żydowskiej przed coraz powszechniejszymi w roku 1967 w Polsce wystąpieniami o charakterze antysemickim.

Słowa kluczowe: poezja Wiktora Woroszylskiego, ofiarowanie Izaaka w literaturze, problematyka żydowska w literaturze

 

Wojciech Kudyba – Teologiczna interpretacja znaków kultury w poezji Janusza S. Pasierba

Autor artykułu koncentruje się na interpretacji poezji księdza Janusza Stanisława Pasierba jako odczytywania otaczającej nas rzeczywistości przez symbole. Podmiot wierszy jest otwarty na kulturę, na jej znaki – a zarazem głęboko religijny. U źródeł wielu utworów Pasierba tkwi przekonanie, że z każdego niemal elementu świata musi wynikać lekcja życia. Autor szkicu podejmuje interpretację kilku biblijnych wierszy poety, w których podobna „egzystencjalna” lektura manifestuje się w sposób najbardziej wyrazisty.

Słowa kluczowe: Janusz Stanisław Pasierb, wiersze religijne, hermeneutyka biblijna, eros, agape

Małgorzata Peroń – Obrazy ludzkiego losu w wierszach o sztuce księdza Janusza S. Pasierba z tomu Blask cienia. Wiersze wybrane

W wydanym w 2016 roku tomie wierszy księdza Janusza S. Pasierba Blask cienia znalazło się jedenaście utworów o sztuce, które nie były dotąd publikowane. Związane są one z zagadnieniami korespondencji sztuk i w przeważającej części stanowią liryczne miniatury ukazujące architekturę, malarstwo, rzeźbę i mozaikę. Ekfrazy księdza Pasierba są wynikiem osobistego kontaktu ze sztuką – bohater wierszy to podróżnik, który pielgrzymuje do miejsc sakralnych i odwiedza europejskie muzea. Spotkanie ze sztuką inicjuje tu refleksje o charakterze pozaestetycznym, poeta aktualizuje przesłanie sztuki dawnej i powierza jej rolę przewodnika w drodze do świata duchowego.

Słowa kluczowe: Janusz Stanisław Pasierb, ekfraza, korespondencja sztuk, poezja polska, sztuka

 

Łukasz Kołoczek – Teologia zapomnianej wsi –  komentarz do Psalmów Tadeusza Nowaka

Autor kreśli podstawowe stanowisko ontologiczne Tadeusza Nowaka, z którego wypływa jego poezja. W tym celu rekonstruuje sens kluczowych słów tej poezji, takich jak sen, jutrznia, psalm. Zarysowanie tego stanowiska ontologicznego pozwala zastanowić się nad teologią, którą z jednej strony Psalmy Nowaka ustanawiają i z której zarazem wypływają. Nie jest ona jednak żadnym teizmem (ateizmem czy panteizmem), lecz wraz z ontologią tworzy źródłowo pomyślaną onto-teo-logię.

Słowa kluczowe: Tadeusz Nowak, Martin Heidegger, komentarz filozoficzny, onto-teo-logia

Justyna Budzik – Homo hesitans, homo confidens?  Bogdana Czaykowskiego drogi do Boga

Szkic jest wprowadzeniem do problematyki filozofii wiary w lirycznej twórczości Bogdana Czaykowskiego. Główną oś wywodu stanowią rozważania poświęcone doświadczeniu wiary oraz doświadczeniu mistycznemu polskiego poety emigracyjnego. Analiza zagadnienia powiązana została z dwoma zasadniczymi pytaniami – an sit Deus (czy Bóg jest) i quid sit Deus (jaki Bóg jest), które poeta stawiał sobie na każdym etapie swych filozoficzno-teologicznych poszukiwań. W tym ujęciu istotny jest również problem pochodzenia zła (unde malum?) powracający w wielu jego lirykach. Rozważania osadzone zostały w kontekście filozoficznych przemyśleń Gottfrieda Wilhelma Leibniza, Immanuela Kanta i Jeana Naberta oraz pojęć zła antycelowego i zła nieusprawiedliwionego.

Słowa kluczowe: Bogdan Czaykowski, unde malum?, zło antycelowe, zło nieusprawiedliwione, liryka konfesyjna, mistycyzm, teizm

 

Jędrzej Soliński – Bohater we mgle. Odyseja Homera  i Traktat o łuskaniu fasoli Wiesława Myśliwskiego

Autor porównuje z jednej strony sceny powrotu bohatera we mgle w powieści Wiesława Myśliwskiego i Odysei Homera, z drugiej metody analizy tych dzieł. Omówienie uwzględnia szczególnie tradycję referencyjności – każdy epizod dowolnej pieśni oralnej funkcjonuje w odniesieniu do całej tradycji i dopiero w jej szerokim kontekście nabiera właściwego znaczenia – oraz tryb czytania utworów Myśliwskiego zaproponowany przez Piotra Biłosa, a związany z dostrzeganiem obecnych w nich strukturalnych analogii. Analiza ta prowadzi do wskazania nowych znaczeń w powieści – niepewności ontologicznej bohatera, która może być postrzegana jako jedno z najistotniejszych zagadnień podejmowanych przez polskiego prozaika w całej jego twórczości.

Słowa kluczowe: Wiesław Myśliwski, Traktat o łuskaniu fasoli, Homer, Odyseja, metafizyka

Anna Hajduk – „Nie mogę przebaczyć Ci, Panie”.  Obraz Boga w poezji Henryka Grynberga

Artykuł stanowi próbę rekonstrukcji wizerunku Boga w utworach poetyckich Henryka Grynberga. Autorka wskazuje główne warianty literackich reprezentacji obrazu Najwyższego – trzy różne sposoby twórczej realizacji tematu „Bóg a doświadczenie Zagłady”: wizję Boga-kata, Boga bezbronnego, pozbawionego wszechmocy (i w tym wymiarze współwinnego zbrodni Szoah) oraz Boga „uniewinnionego”, z którym przedstawiciele narodu wybranego odczuwają szczególną więź. Osobna część opracowania poświęcona została obrazowi chrześcijańskiego Zbawiciela ukazanemu w tej twórczości oraz Grynbergowskim reinterpretacjom motywów chrystologicznych.

Słowa kluczowe: Henryk Grynberg, poezja, Bóg, Jezus, Holokaust

 

Ewa Bartos – „Pierwsza rana”. O doświadczeniu sacrum w liryce Tadeusza Kijonki

Podmiot poezji Tadeusza Kijonki jest istotą duchowo cielesną, której ziemska egzystencja wyrasta z doświadczenia „rany”. Ciało człowieka od pierwszej chwili po narodzinach ulega powolnemu procesowi agonii. Szkic jest próbą analizy i interpretacji tego motywu w twórczości poety.

Słowa kluczowe: Tadeusz Kijonka, śmierć, Bóg, „wieczna rana”, pytania metafizyczne

Magdalena Filipczuk – „Bezimienne stwarza. Cnota zachowuje”. Daoizm w późnej twórczości Edwarda Stachury

Autorka artykułu analizuje późną twórczość prozatorską Edwarda Stachury pod kątem wyrażanego w niej przełomu duchowego. Wysuwa tezę, że zarówno w stylu, treści, jak i celach komunikacyjnych, które stawiał sobie autor, widoczna jest w jego pisarstwie wyraźna cezura. Oto i Fabula rasa, utwory napisane po jego „przebudzeniu”, umieszczone zostają w kontekście dzieł mądrościowej filozofii dalekowschodniej, a zwłaszcza tekstów należących do tradycji daoizmu, co umożliwia ich nowe, bardziej wnikliwe odczytanie. Autorka rozważa także kwestię języka tej prozy (język poetyzujący a filozoficzny).

Słowa kluczowe: Edward Stachura, polska proza współczesna, daoizm, rozwój duchowy

 

Mirosław Dzień – Krynicki mistyczny. Podróż w stronę  buddyzmu Zen, św. Jana od Krzyża i Mistrza Eckharta

Szkic jest interpretacją wybranych liryków Ryszarda Krynickiego w kontekście szeroko rozumianej mistyki filozoficznej. Autor umieszcza analizowane teksty w perspektywie mistyki św. Jana od Krzyża, Mistrza Eckharta, buddyzmu Zen oraz kabalistycznej Księgi Zohar. Eksponuje także motyw niewyrażalnego jako kresu poznawczych peregrynacji, do którego zmierza poetycki język próbujący zbliżyć się do Tajemnicy rzeczywistości. Maksymalne skondensowanie tego języka, oszczędność, a zarazem pojemność znaczeniowa słów analizowanych utworów zdają się podkreślać związek poezji Krynickiego z doświadczeniami natury mistycznej.

Słowa kluczowe: Ryszard Krynicki, mistyka filozoficzna, niewyrażalne, kabała, buddyzm zen, Mistrz Eckhart

Zofia Zarębianka – W stronę metafizyki. Ewolucje poezji pokolenia Nowej Fali (Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski, Stanisław Stabro, Leszek Aleksander Moczulski, Julian Kornhauser) 

Artykuł podejmuje refleksję nad kierunkiem ewolucji twórczości wybranych poetów związanych z Nową Falą. Namysł obejmuje poezję Stanisława Barańczaka, Adama Zagajewskiego, Juliana Kornhausera, Stanisława Stabry, Leszka Aleksandra Moczulskiego i koncentruje się na mechanizmach przemiany w zakresie filozofii twórczej i poetyckiego światopoglądu, w szczególny zaś sposób na kwestii zmieniającego się w czasie stosunku do zagadnień metafizycznych i pytań eschatologicznych. W tym zakresie stwierdzono pewną prawidłowość polegającą na rosnącym z czasem metafizycznieniu rzeczonych twórczości, wyrażającym się tak w zmianie odniesień lirycznego bohatera do sfery sacrum, jak i przekształceniami w zakresie wyznawanej aksjologii.

Słowa kluczowe: poezja, homo socialis, homo religiosus, medytacja, metafizyka

 

Biogramy autorów

 

Mateusz Antoniuk (Uniwersytet Jagielloński) – doktor habilitowany, adiunkt na Wydziale Polonistyki w Katedrze Historii Literatury Polskiej XX wieku. Autor książek: Kultura małomówna Stanisława Lacka. W kręgu młodopolskiej świadomości mowy i milczenia (2006), Otwieranie głosu. Studium o wczesnej twórczości Zbigniewa Herberta (2009), Słowo raz obudzone. Poezja Czesława Miłosza: próby czytania (2015) oraz ponad pięćdziesięciu artykułów. Ostatnio opublikował książkę Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym (2017, współautorstwo i redakcja).

Ewa Bartos (Uniwersytet Śląski) – doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Literatury XX i XXI wieku Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego. Opublikowała cztery książki: Skiroławki. O powieści erotycznej Zbigniewa Nienackiego (2013), Motory. Szkice o/przy Zegadłowiczu (2013), E/P. Szkice o literaturze „elitarnej” i „popularnej” (2014), Figury braku. O prozie Stanisława Dygata (2016). Współredaktorka tomów zbiorowych.

Justyna Budzik (Uniwersytet Jagielloński) – doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych. Autorka książki Zadomowieni i wyobcowani – o sytuacji pisarzy polskich w Kanadzie (2013). Szkice krytycznoliterackie i eseje publikowała między innymi w „Kontekstach Kultury”, „Tyglu Kultury”, „Stronach” i „Frazie”.

Stanisław Dziedzic (Uniwersytet Jagielloński) – doktor nauk humanistycznych, historyk literatury, publicysta, nauczyciel akademicki. Dyrektor Biblioteki Kraków. Autor wielu książek, między innymi: Ojczyzna myśli mojej. Studia i szkice literackie, Alma Mater Jagellonica, Święty szlak Almae Matris, Kraków to jest wielka rzecz, Portrety Niepospolitych, Romantyk Boży, Archipelag pięknych ludzi. Opracował i podał do druku niepublikowane wcześniej młodzieńcze wiersze Karola Wojtyły (Sonety. Magnificat, Psałterz – Księga Słowiańska).

Mirosław Dzień (Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej) – doktor habilitowany, profesor ATH, poeta, eseista, krytyk literacki. Autor książek Człowiek w perspektywie eschatologicznej w poezji Czesława Miłosza i Tadeusza Różewicza. Studium analityczno-interpretacyjne (t. 1 – 2, 2010), Motywy eschatologiczne w poezji Zbigniewa Herberta. Studium analityczno-interpretacyjne (t. 1 – 2, 2014), Liryka i aksjologia. Rozmowy o poezji i sztuce polskiej przełomu XX i XXI wieku (wraz z Markiem Bernackim, 2018) oraz licznych artykułów naukowych.

Magdalena Filipczuk (Akademia Ignatianum w Krakowie) – absolwentka Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Akademii Artes Liberales, doktorantka filozofii, redaktorka i tłumaczka książek. Najnowsze publikacje: „Metafora jako marzenie języka”. Koncepcja metafory Donalda Davidsona, „Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 2016, nr 1, Przed progiem pytania. Inspiracje postawą religijną presokratyków w poezji Zbigniewa Herberta, „Konteksty Kultury” 2016, nr 2, „Confronting the world with your whole skin…”. Zbigniew Herbert’s journey towards the origins of philosophy, „Perspektywy Kultury” 2016, nr 14 (1), „Epistemological reading”. Stanley Cavell’s method of reading literature, „Journal of Polish Aesthetics: Hermeneutics and Art” 2016, № 4.

Anna Hajduk (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) – absolwentka filologii polskiej, doktorantka literaturoznawstwa na Wydziale Filologicznym. Przygotowuje rozprawę doktorską dotyczącą topiki biblijnej w polskiej i polsko-żydowskiej poezji o Zagładzie. Najnowsze publikacje: Wiersz „Substancja” Zbigniewa Herberta w świetle szkicu „Człowiek i jego rzeczywistość” Romana Ingardena [w:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej (2016), „Hosanna uniesiona na samo dno” – ironia w „Odczytaniu popiołów” Jerzego Ficowskiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2016, z. XVI, Ofiarowanie Izaaka – reinterpretacje biblijnej opowieści o Abrahamie w polskiej poezji współczesnej [w:] Literatura współczesna i najnowsza w edukacji polonistycznej. T.  2 : Interpretacje – Wartości – Konteksty (2017), O martwej naturze rzeczy. Bronisława Maja studium przedmiotu [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017).

Łukasz Kołoczek (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) – doktor filozofii, autor dwóch monografii poświęconych Heideggerowi: Być, czyli mieć. Próba transpozycji projektu „Przyczynków do filozofii” Martina Heideggera (2016) oraz Bóg Heideggera. Onto-teo-logiczny wymiar „Przyczynków do filozofii” (2013).

Jakub Kozaczewski (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) – doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Literatury Polskiej XX wieku w Instytucie Filologii Polskiej. Opublikował między innymi: Polska tradycja literacka w poetyce Nowej Fali. O poezji Stanisława Barańczaka, Juliana Kornhausera, Ryszarda Krynickiego i Adama Zagajewskiego (2004), Bóg daleki i bliski. Szkice o współczesnych wierszach i powieściach (2018).

Wojciech Kudyba (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) – profesor nadzwyczajny w Katedrze Literatury XX wieku. Autor książki „Aby mowę chrześcijańską odtworzyć na nowo… Norwida mówienie o Bogu (2000) oraz kilku monografii o poezji współczesnej: Rana, która przyzywa Boga. O twórczości poetyckiej Janusza St. Pasierba (2007), Wiersze wobec Innego (2012), Generacja źle obecna (2014), Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny (2016).

Agnieszka Łazicka (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – absolwentka filologii polskiej i filozofii, doktorantka w Zakładzie Historii Literatury Młodej Polski i Dwudziestolecia Międzywojennego Instytutu Literatury Polskiej, studentka filologii romańskiej. Przygotowuje rozprawę doktorską poświęconą problemowi wiedzy oraz cielesnemu podłożu świadomości w twórczości Zbigniewa Herberta. Najnowsze publikacje: Wokół uznania realności świata. Poezja Zbigniewa Herberta a fenomenologia Romana Ingardena [w:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej (2016), Afekt, percepcja i granice ciała. O wierszu „Poczucie tożsamości” Zbigniewa Herberta [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017), „Zatrważający związek człowieka z samym sobą”. Znaczenie fantastyki E. A. Poego dla twórczości Ch. Baudelaire’a [w:] Poe, Grabiński, Ray, Lovecraft. Współzależności, paralele, przenikanie (2017).

Małgorzata Peroń (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) – doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Krytyki Literackiej. Autorka książki Plastyczna mapa świata. Poezja ks. Janusza S. Pasierba wobec sztuk wizualnych (2015). Najnowsze publikacje: „Z pończochami istny dramat”. O wierszu „Jedwab duszy” Zbigniewa Herberta [w:] Gąszcz srebrnych liści. Interpretacje wierszy Zbigniewa Herberta (2015), „Zgasić światło – słuchać”. Rembrandt w poezji ks. Janusza St. Pasierba [w:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej (2016), Spotkanie ze śmiercią. O wierszu „właściciel” Romana Honeta [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017).

Adam R. Prokop (Uniwersytet Opolski) – studia równoważne do magisterskich ukończył na Wydziale Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Jarobrodzie (Niemcy). Przygotowuje rozprawę doktorską, która koncentruje się na historycznym rozwoju koncepcji anioła oraz jego wyobrażeniach we współczesnej kulturze i religijności.

Jędrzej Soliński (Uniwersytet Wrocławski) – absolwent filologii klasycznej i filologii rosyjskiej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz filologii rosyjskiej Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego w Tomsku (Rosja). Doktorant na Wydziale Filologicznym UWr. Przygotowuje rozprawę doktorską dotyczącą zagadnienia stabilności i zmienności tradycji epickiej. Autor artykułów (między innymi): Nowatorskie badania Aleksandra Hilferdinga i Wsiewołoda Millera nad tradycyjną poezją epicką guberni ołonieckiej rosyjskiego imperium, „Wratislaviensium Studia Classica olim Classica Wratislaviensia” 2016, t. 5, Zakres wariacji w konstrukcji pieśni w ruskiej tradycji epickiej (byliny). Zarys problemu [w:] Epos: od Homera do Martina, red. B. Błaszkiewicz, J. Godlec-Adamiec (w druku).

Anna Stec-Jasik (Uniwersytet Jagielloński) – doktorantka na Wydziale Polonistyki, autorka artykułów poświęconych twórczości Zbigniewa Herberta w tomach zbiorowych. Ostatnio opublikowała: „Bez rosy ludzkiego strachu”. O wierszu „Fra Angelico: męczeństwo świętych Kosmy i Damiana” Zbigniewa Herberta [w:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej (2016), „…w różnych czasach”. Pamięć i czas w dwóch utworach Zbigniewa Herberta [w:] Nie powinien przysyłać Syna. Etyczne i metafizyczne aspekty twórczości Zbigniewa Herberta (2018).

Zofia Zarębianka (Uniwersytet Jagielloński) – profesor zwyczajny, eseistka, poetka. Autorka następujących książek: Poezja wymiaru sanctum (1992), Dziesięć Bożych słów (współautorka, 1993), Świadectwo słowa. Rzecz o twórczości Anny Kamieńskiej (1993), Zakorzenienia Anny Kamieńskiej (1996), Tropy sacrum w literaturze XX wieku (2001), O książkach, które pomagają być (2004), Czytanie sacrum (2008), Wtajemniczenia (w) Miłosza (2014), Spotkanie w słowie. O twórczości literackiej Karola Wojtyły (2018). 

 

---

 

Abstracts and keywords

 

Stanisław Dziedzic – Layers of God’s harmony  in the youthful poetry of Karol Wojtyla 

The author of the article focuses on the statements of Karol Wojtyła – Pope John Paul II – regarding art, the essence of which is beauty having its source in God. These motifs appeared early in the youthful poetic works of Karol Wojtyła included in Psałterz – Księga Słowiańska [Psalter – the Slavic Book] (1939) and in the poem Pieśń o Bogu ukrytym [The chant about the hidden God] (1943), his first mystical work. Poetry was a form of presenting theological treaties, but also of constructing systems of values, and of shaping the canons of God’s harmony. The poetic language, the canons of beauty and proper poetry, as well as the use of poetic metaphors – modelled after his youthful experiments in the field of poetry – found its application and theological depth in the poem Roman Triptych: Meditations, the last literary work of Karol Wojtyła.

Keywords: Karol Wojtyła, psalter, universalism, artist, art, beauty, God’s harmony 

Mateusz Antoniuk – Images of God in the poetry  of Krzysztof Kamil Baczyński 

The article is focused on the way of depicting (conceiving and imagining) God in the poetry of Krzysztof Kamil Baczyński. The quest for the answers leads to six conclusions based on selective comments to several poems of Baczyński. In conclusion, the author states that the poetry of Baczyński does not imply a single and coherent image of God, presenting instead a dynamic motion of the imagination, attempting to construct complex, unobvious, and ambiguous representations/conceptions of God. The final part of the article is a short comprehensive interpretation of the less-commented poetic work of Baczyński, titled Narodziny Boga [The birth of God].

Keywords: poetry of Krzysztof Kamil Baczyński, poetic imagery, images of God

Adam R. Prokop – “Moving on rungs of radiance on crags  of shadow.” Angels of Zbigniew Herbert in the perspective  of Catholic angelology

The author analyzes the representations of angels in the poetry of Zbigniew Herbert from the perspective of the axioms of Catholic angelology, derived from the Bible and the Tradition, accepting their reality, considering their nature as neither human nor divine, and seeing their function as mediation between mankind and God. The author discusses particular works of Zbigniew Herbert to accentuate these three issues, and at the same time to emphasize the relationship between classical angelology, Neoplatonism, axiology of Henryk Elzenberg and Herbert’s erudition. Explanation of the figure of an angel in analogy to values makes it impossible to harmonize the interpretation with poetic visions.

Keywords: angelology, Zbigniew Herbert, axiology of Henryk Elzenberg, Neoplatonism of Proclus Lycaeus 

Anna Stec-Jasik – „Oblicze Twoje” [“Your face”]. About the poem Brewiarz. Drobiazgi [Breviary. Trivias] by Zbigniew Herbert

The article is an interpretation of the late poem [of Zbigniew Herbert] titled Brewiarz. Drobiazgi [Breviary. Trivia]. It connects the issues considered important by him and repeatedly addressed in his work (such as the memory of those who passed away, concrete facts of everyday life, the special role of trivial objects) – with God-directed prayer expressing gratitude for the trivia mentioned in the title. Herbert is often associated with skepticism and distrustful attitude towards “the recruiting commission [selecting] candidates for heaven” (in Mr Cogito’s Eschatological Premonitions). However, in this part of the breviary cycle he adopts the Christian perspective and notices the presence of God in trivia, in the prose of everyday life, and in their combination with “important things”. This approach to the subject sheds new light not only on the religious aspect of the Herbert’s works, but also on the “trivia” mentioned in the poem which show their sense while confronted with the Mysterious.

Keywords: Zbigniew Herbert, poetry, God, trivia 

Agnieszka Łazicka – Young Zbigniew Herbert’s trouble with religion. Facing the challenges of the thought of Henryk Elzenberg

In the works of Zbigniew Herbert we encounter a complex reflection which escapes simple classifications and prompts us to formulate and test contradictory hypotheses. The author of the article asks about the foundation of the relationship of Herbert’s poetry with religious issues, and speculates on the impact of the thought of Henry Elzenberg on Herbert’s religious reflections. This relationship may be important for understanding Herbert’s reluctance towards classical metaphysics and towards seeking it on the ground of justification of faith. In the light of the philosophy of Elzenberg, the work of Herbert appears as a space of reflection aimed at reformulation of questions about religiosity.

Keywords: religion, religiosity, metaphysics, philosophy, Zbigniew Herbert, Henryk Elzenberg 

Jakub Kozaczewski – Wiktor Woroszylski’s defense of Abraham 

The author analyzes and interprets the poem Forefather Abraham by Wiktor Woroszylski in the context of the tale about the patriarch in the Book of Genesis, and especially in the context of the key event of this tale, namely the Binding of Isaac, his son, on the mount Moriah. The author concludes that Woroszylski completely reduces the supernatural dimension of the Abraham’s motivation of his actions and treats the figure of the patriarch exclusively in humanistic terms: as an eminent human being who leads humanity to a higher level of ethical development. The author also points to the situational context motivating the poem interpreting it as a defense of Abraham as a representative of the Jewish community against the anti-Semitic incidents which were becoming increasingly popular in Poland in 1967.

Keywords: poetry of Wiktor Woroszylski, the Binding of Isaac in literature, Jewish issues in literature 

Wojciech Kudyba – Theological interpretation of signs of culture in the poetry of Janusz S. Pasierb

The author of the article focuses on the interpretation of the poetry of Fr. Janusz Stanisław Pasierb as reading the reality around us through symbols. The poems’ subject is open to culture, to its signs, and at the same time he is deeply religious. There is the conviction at the source of many works of Pasierb that a lesson of life world must result from almost every element of the world. The author of the sketch interprets several biblical poems of Pasierb in which a similar “existential” reading is manifested in the most expressive way.

Keywords: Janusz Stanisław Pasierb, religious poems, biblical hermeneutics, eros, agape 

Małgorzata Peroń – Images of human fate in Fr. Janusz S. Pasierb’s poems about art from the volume Blask cienia. Wiersze wybrane [Shine of a shadow. Selected poems]

Blask cienia [Shine of a shadow], the volume of selected poetic works by Fr. Janusz S. Pasierb published in 2016, includes eleven poems about art which have not appeared in print before. They are related to the issues of correspondence of arts and most of them are lyrical miniatures showing pieces of architecture, painting, sculpture and mosaic. Ekphrases used by Pasierb result from personal contact with art - the protagonist of the poems is a traveler who goes on pilgrimages to the sacred places and visits European museums. Encounters with art initiate a non-aesthetic reflection; Pasierb actualizes the message of ancient art and entrusts it with the role of a guide on the path to the spiritual world.

Keywords: Janusz Stanisław Pasierb, ekphrasis, correspondence of arts, Polish poetry, art 

Łukasz Kołoczek – Theology of a forgotten village – a commentary on Psalmy [Psalms] by Tadeusz Nowak

The author sketches the basic ontological position of Tadeusz Nowak being the source of his poetry. In order to achieve this end, he reconstructs the meaning of the key words of this poetry, such as dream, matins, and psalm. Outlining this ontological position allows to reflect on Nowak’s theology; his Psalmy [Psalms] establish it and at the same time they flow out of it. However, this theology is no form of “theism” (neither atheism nor pantheism), but along with ontology it creates a source-conceived onto-theo-logy.

Keywords: Tadeusz Nowak, Martin Heidegger, philosophical commentary, onto-theo-logy

Justyna Budzik – “Homo hesitans, homo confidens?”  Bogdan Czaykowski’s paths to God

The sketch is an introduction to the philosophy of faith in the lyrical work of Bogdan Czaykowski, a Polish emigre poet. The main axis of the argument is a reflection on fideistic feelings and the mystical experience of Czaykowski. The analysis of the issue is linked to two basic questions – an sit Deus (does God exist?) and quid sit Deus (what is God like?), asked by Czaykowski at every stage of his philosophical-theological quest. In this approach, the problem of the origin of evil (unde malum?) recurring in many of his lyrics is also important. The analysis is set in the context of philosophical reflections of Gottfried Wilhelm Leibniz, Immanuel Kant and Jean Nabert, as well as the concepts of unintentional evil and unjustified evil.

Keywords: Bogdan Czaykowski, unde malum?, unintentional evil, unjustified evil, confessional lyric, mysticism, theism

Jędrzej Soliński – The protagonist in the fog. The Odyssey by Homer and A Treatise on Shelling Beans by Wiesław Myśliwski

The author compares, on the one hand, the scenes of the return of the protagonist in the fog in A Treatise on Shelling Beans, the novel of Wiesław Myśliwski, and in The Odyssey, the epic poem by Homer, on the other hand, the methods of analyzing these two works. In particular, he takes into account the tradition of referentiality – each episode of any oral song functions in reference to the entire tradition and it acquires the proper meaning only in its broad context – and the mode of reading the works of Myśliwski proposed by Piotr Biłos and related to the perception of structural analogies which are present in them. This analysis leads to the indication of new meanings in the novel – such as the protagonist’s ontological uncertainty, which can be perceived as one of the most important issues addressed by Myśliwski in his entire oeuvre.

Keywords: Wiesław Myśliwski, A Treatise on Shelling Beans, Homer, Odyssey, metaphysics

Anna Hajduk – „Nie mogę przebaczyć Ci, Panie”  [I cannot forgive you, Lord]. The image of God  in the poetry of Henryk Grynberg

The article is an attempt to reconstruct the image of God in the poetic works of Henryk Grynberg. The author presents three main variants of the literary representation of the image of the Supreme – three different ways of creative implementation of the issue “God and the experience of the Holocaust”: a God – tormenter; a defenseless God, deprived of his omnipotence (and, in this aspect, an accomplice of the Shoah crime);and an “acquitted” God with whom the representatives of the chosen people feel a special bond. A separate part of the study is dedicated to the image of the Christian Savior presented in Grynberg’s works and his reinterpretations of Christological motifs.

Keywords: Henryk Grynberg, poetry, God, Jesus, the Holocaust 

Ewa Bartos – “Pierwsza rana” [The first wound]. On the experience of the sacred in lyrical works of Tadeusz Kijonka

The subject of the poetry of Tadeusz Kijonka is a spiritual-physical being whose earthly existence derives from the experience of the “wound”. From the first moment after birth, a human body undergoes a slow process of agony. The sketch is an attempt to analyze and interpret this motif in the work of Kijonka.

Keywords: Tadeusz Kijonka, death, God, “eternal wound”, metaphysical questions

Magdalena Filipczuk – „Bezimienne stwarza. Cnota zachowuje” [The nameless creates. The virtue preserves].  Daoism in the late works of Edward Stachura

The author analyzes the late prose of Edward Stachura in terms of the spiritual breakthrough expressed in it. She proposes the thesis that there is a clear division in the works of Stachura – in style, in content and in communication goals the author has posed. Oto [Here] and Fabula rasa, pieces of prose written after his “awakening”, are placed in the context of works of sapiential philosophy of the Far East, and especially texts belonging to the tradition of Daoism. This procedure enables new, more insightful interpretation of the two works. The author also anayses the language of this prose (poetic language vs. philosophical language).

Keywords: Edward Stachura, Polish contemporary prose, Daoism, spiritual development

Mirosław Dzień – Mystical Krynicki. The Journey towards Zen Buddhism, St. John of the Cross and Master Eckhart

The sketch is an interpretation of selected poems by Ryszard Krynicki in the context of broadly understood philosophical mysticism. The author places the analyzed texts in the perspective of the mysticism of St. John of the Cross, Master Eckhart, Zen Buddhism and the Kabbalistic Book of Zohar. He also exposes the motif of the inexpressible as the limit of cognitive peregrinations being a destination of the poetic language trying to approach the Mystery of Reality. The utmost condensation of this language, simplicity and, at the same time, semantic capacity of words of the analyzed poems seem to emphasize the relationship between the poetry of Krynicki and mystical experiences.

Keywords: Ryszard Krynicki, philosophical mysticism, inexpressible, Kabbalah, Zen Buddhism, Master Eckhart 

Zofia Zarębianka – Towards metaphysics. Evolutions of poetry of the New Wave generation (Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski, Stanisław Stabro, Leszek Aleksander Moczulski, Julian Kornhauser)

The article offers a reflection on the direction of the evolution of poetic oeuvre of several authors associated with the New Wave literary movement. The reflection embraces the poetry of Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski, Julian Kornhauser, Stanisław Stabry, Leszek Aleksander Moczulski. The author focuses on the mechanisms of transformation in the field of creative philosophy and poetic worldview, particularly on the issue of the attitude to metaphysical and eschatological questions changing over time. A certain regularity in this regard has been discovered: the poetic oeuvre of the abovementioned authors gradually became more metaphysical. It was reflected in the change of references of lyrical subjects to the sphere of sacrum, as well as transformations in the field of professed axiology.

Keywords: poetry, homo socialis, homo religiosus, meditation, metaphysics

 

 

Notes about the Authors

 

Mateusz Antoniuk (Jagiellonian University) – Ph.D., assistant professor at the Faculty of Polish Studies of the Department of the History of Polish Literature of the 20th Century. Author of books: Kultura małomówna Stanisława Lacka. W kręgu młodopolskiej świadomości mowy i milczenia [Taciturn culture of Stanisław Lack. In the circle of Young Poland’s awareness of speech and silence] (2006), Otwieranie głosu. Studium o wczesnej twórczości Zbigniewa Herberta [Opening the voice. Study on the early works of Zbigniew Herbert] (2009), Słowo raz obudzone. Poezja Czesława Miłosza: próby czytania [The word once awakened. Attempts to read the poetry of Czesław Miłosz] (2015) and over fifty articles. His most recent publication is the book Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym [The Herbert’s Studio. Studies on the text-forming process] (2017, co-author and editor).

Ewa Bartos (University of Silesia) – doctor of humanities, assistant professor at the Department of Literature of the Twentieth and Twenty-first Century at the Ireneusz Opacki Institute of Polish Literature. She has published four books: Skiroławki. O powieści erotycznej Zbigniewa Nienackiego [Skiroławki. About the erotic novel by Zbigniew Nienacki] (2013), Motory. Szkice o/przy Zegadłowiczu [Engines. Sketches on/near Zegadłowicz] (2013), E/P. Szkice o literaturze „elitarnej” i „popularnej” [E/P. Sketches on „elitist” and „popular” literature] (2014), Figury braku. O prozie Stanisława Dygata [Figures of lack. On the prose of Stanisław Dygat] (2016). She co-edited several collective publications.

Justyna Budzik (Jagiellonian University) – doctor of humanities, assistant professor at the Institute of American Studies and Polish Diaspora. Author of the book Zadomowieni i wyobcowani – o sytuacji pisarzy polskich w Kanadzie [The settled and the alienated – on the situation of Polish writers in Canada] (2013). She wrote critical literary sketches and essays published in, inter alia, “Konteksty Kultury”, “Tygiel Kultury”, “Strony” and “Fraza”.

Stanisław Dziedzic (Jagiellonian University) – historian of literature, publicist, academic teacher, doctor of humanities in the field of literary studies. The Director of the Krakow Library. Author of many books, including: Ojczyzna myśli mojej. Studia i szkice literackie [Motherland of my thoughts. Literary studies and sketches], Alma Mater Jagellonica, Święty szlak Almae Matris [The holy trail of Alma Mater], Kraków to jest wielka rzecz [Krakow is a big issue], Portrety Niepospolitych [Portraits of the outstanding ones], Romantyk Boży [A romantic of God], Archipelag pięknych ludzi [Archipelago of beautiful people]). He prepared and edited the unpublished youthful poems of Karol Wojtyła (Sonety. Magnificat [Sonnets. Magnificat], Psałterz – Księga Słowiańska [Psalter – the Slavic book]).

Mirosław Dzień (University of Bielsko-Biała) – Ph.D., a lecturer at the University of Bielsko-Biała, poet, essayist and literary critic. Author of the books: Człowiek w perspektywie eschatologicznej w poezji Czesława Miłosza i Tadeusza Różewicza. Studium analityczno-interpretacyjne [Man in the eschatological view in the poetry of Czesław Miłosz and Tadeusz Różewicz. Analytical and interpretative study] (vol. 1 – 2, 2010), Motywy eschatologiczne w poezji Zbigniewa Herberta. Studium analityczno-interpretacyjne [Eschatological motifs in Zbigniew Herbert’s poetry. Analytical and interpretative study] (vol. 1 – 2, 2014), Liryka i aksjologia. Rozmowy o poezji i sztuce polskiej przełomu XX i XXI wieku [Lirics and axiology. Conversations on Polish poetry and art at the turn of the twentieth and twenty first century] (with Marek Bernacki, 2018) and numerous academic articles.

Magdalena Filipczuk (Jesuit University of Philosophy and Education Ignatianum) – a graduate of the Inter-Faculty Individual Studies in the Humanities at the Jagiellonian University and the Artes Liberales Academy, a PhD student of Philosophy, an editor and a translator of books. Her recent publications include: „Metafora jako marzenie języka”. Koncepcja metafory Donalda Davidsona [“Metaphor as a dream of language”. Donald Davidson’s metaphor concept]; Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych 2016, XXVIII/1; Przed progiem pytania. Inspiracje postawą religijną presokratyków w poezji Zbigniewa Herberta [Before the question threshold. Inspirations by the religious attitude of the presocrat in Zbigniew Herbert’s poetry], “Konteksty Kultury” 2016, № 2; „Confronting the world with your whole skin…”. Zbigniew Herbert’s journey towards the origins of philosophy, “Perspektywy Kultury” 2016, № 14 (1), „Epistemological reading”. Stanley Cavell’s method of reading literature, “Journal of Polish Aesthetics: Hermeneutics and Art” 2016, № 4.

Anna Hajduk (Pedagogical University of Krakow) – a graduate of Polish philology, and a Ph.D. student of Literary Studies at the Faculty of Philology [of the Pedagogical University of Krakow]. She is preparing a doctoral dissertation on biblical topics in Polish and Polish-Jewish poetry about the Holocaust. Her recent publications include the articles: Wiersz „Substancja” Zbigniewa Herberta w świetle szkicu „Człowiek i jego rzeczywistość” Romana Ingardena [The poem “Substance” by Zbigniew Herbert in the light of the sketch “Man and his reality” by Roman Ingarden] [in:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej [Lyrics and phenomenology. Zbigniew Herbert and Tadeusz Różewicz in the circle of Ingarden’s thought] (2016); „Hosanna uniesiona na samo dno” – ironia w „Odczytaniu popiołów” Jerzego Ficowskiego [“Hosanna lifted right to the bottom” – irony in “A Reading of Ashes” by Jerzy Ficowski], “Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2016, fasc. XVI; Ofiarowanie Izaaka – reinterpretacje biblijnej opowieści o Abrahamie w polskiej poezji współczesnej [The sacrifice of Isaac – reinterpretations of the Biblical story of Abraham in contemporary Polish poetry] [in:] Literatura współczesna i najnowsza w edukacji polonistycznej. T .  II : Interpretacje – Wartości – Konteksty [Contemporary and most recent literature in Polish language education. vol. 2: Interpretations – Values – Contexts] (2017); O martwej naturze rzeczy. Bronisława Maja studium przedmiotu [On the dead nature of things. Bronisław Maj’s study of a subject] [in:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku [Revenge of the deadly hand. Interpretations of poems of twentieth-century poets] (2017).

Łukasz Kołoczek – a Ph.D. in philosophy, and the author of two monographs on Martin Heidegger: Być, czyli mieć. Próba transpozycji projektu „Przyczynków do filozofii” Martina Heideggera [To be, thatis, to have. An attempt to transpose the project “Contributions to Philosophy” by Martin Heidegger] (2016) and Bóg Heideggera. Onto-teo-logicznywymiar „Przyczynków do filozofii” [Heidegger’s God. Onto-theo-logical dimension of “Contributions to Philosophy”] (2013).

Jakub Kozaczewski (Pedagogical University of Krakow) – doctor of humanities, assistant professor at the Department of 20th Century Polish Literature at the Institute of Polish Philology. He published, among others: Polska tradycja literacka w poetyce Nowej Fali. O poezji Stanisława Barańczaka, Juliana Kornhausera, Ryszarda Krynickiego i Adama Zagajewskiego [Polish literary tradition in the poetics of the New Wave. On the poetry of Stanisław Barańczak, Julian Kornhauser, Ryszard Krynicki and Adam Zagajewski] (2004), Bóg daleki i bliski. Szkice o współczesnych wierszach i powieściach [Distant and intimate God. Sketches on contemporary poems and novels] (2018).

Wojciech Kudyba (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) – an associate professor at the Department of Twentieth Century Literature. He authored the book „Aby mowę chrześcijańską odtworzyć na nowo…” Norwida mówienie o Bogu [“To re-create a Christian speech…” Norwid’s talking about God] (2000) and several monographs on contemporary poetry: Rana, która przyzywa Boga. O twórczości poetyckiej Janusza St. Pasierba [A wound which invokes God. About the poetic works of Janusz St. Pasierb], (2007); Wiersze wobec Innego [Poems towards the Other] (2012); Generacja źle obecna [A badly present generation] (2014); Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny [A test of pain. On the poems of Joanna Pollakówna] (2016).

Agnieszka Łazicka (Nicolaus Copernicus University in Toruń) – a graduate of Polish philology and Philosophy, a Ph.D. student at the Department of the History of Literature of Young Poland and the Interwar Period of the Institute of Polish Literature, and a student of Roman philology. She is preparing a doctoral dissertation on the issue of knowledge and the carnal foundation of consciousness in the work of Zbigniew Herbert. Her recent publications include the articles: Wokół uznania realności świata. Poezja Zbigniewa Herberta a fenomenologia Romana Ingardena [About recognition of reality of the world. Poetry of Zbigniew Herbert and the phenomenology of Roman Ingarden] [in:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej [Lyric and phenomenology. Zbigniew Herbert and Tadeusz Różewicz in the circle of Ingarden’s thought] (2016); Afekt, percepcja i granice ciała. O wierszu „Poczucie tożsamości” Zbigniewa Herberta [Affect, perception and boundaries of the body. On the poem “Sense of identity” by Zbigniew Herbert] [in:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku [Revenge of the deadly hand. Interpretations of poems of twentieth-century poets] (2017); „Zatrważający związek człowieka z samym sobą”. Znaczenie fantastyki E. A. Poego dla twórczości Ch. Baudelaire’a [“A frightening relationship between man and himself”. Impact of E. A. Poe’s fantasy on works of Ch. Baudelaire] [in:] Poe, Grabiński, Ray, Lovecraft. Współzależności, paralele, przenikanie [Poe, Grabiński, Ray, Lovecraft. Interdependence, parallels, diffusion] (2017).

Małgorzata Peroń (John Paul II Catholic University of Lublin) – doctor of humanities in the field of literary studies, an assistant professor at the Department of Literary Critics. She authored the book Plastyczna mapa świata. Poezja ks. Janusza S. Pasierba wobec sztuk wizualnych [A graphic map of the world. Poetry of Rev. Janusz S. Pasierb in the context of visual arts] (2015). Her recent publications include the articles: „Z pończochami istny dramat”. O wierszu „Jedwab duszy” Zbigniewa Herberta [“A real drama with stockings”. About the poem “Silk of a soul” by Zbigniew Herbert] [in:] Gąszcz srebrnych liści. Interpretacje wierszy Zbigniewa Herberta [The thicket of silver leaves. Interpretations of Zbigniew Herbert’s poems] (2015); „Zgasić światło – słuchać”. Rembrandt w poezji ks. Janusza St. Pasierba [“Turn off the light – listen.” Rembrandt in the poetry of Rev. Janusz St. Pasierb [in:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej [Lyrics and phenomenology. Zbigniew Herbert and Tadeusz Różewicz in the circle of Ingarden’s thought] (2016); Spotkanie ze śmiercią. O wierszu „właściciel” Romana Honeta [Meeting with death. About the poem “owner” of Roman Honet] [in:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku [Revenge of the deadly hand. Interpretations of poems of twentieth-century poets] (2017).

Adam R. Prokop (University of Opole) – graduated from the Faculty of Catholic Theology at the University of Erfurt, Germany. Currently he is preparing his doctoral dissertation, focused on the historical development of the concept of angels and their images in contemporary culture and religiosity.

Jędrzej Soliński (University of Wrocław) – a graduate in classical philology and Russian philology at the University of Wrocław and Russian philology at the State Pedagogical University in Tomsk (Russia). He is a Ph.D. student at the Faculty of Philology of the University of Wrocław, preparing a doctoral dissertation on the issue of stability and changeability of the epic tradition. He authored, among others, the following articles: Nowatorskie badania Aleksandra Hilferdinga i Wsiewołoda Millera nad tradycyjną poezją epicką guberni ołonieckiej rosyjskiego imperium [Innovative studies of Alexander Hilferding and Vsevolod Miller on traditional epic poetry of the Olonets Governorate of the Russian Empire], «Wratislaviensium Studia Classica olim Classica Wratislaviensia» 2016, vol. 5, and Zakres wariacji w konstrukcji pieśni w ruskiej tradycji epickiej (byliny). Zarys problemu [Scope of variations in the construction of songs in the Ruthenian epic tradition (bylina). Outline of the problem] [in:] Epos: od Homera do Martina [Epos: from Homer to Martin], edited by B. Błaszkiewicz, J. Godlec-Adamiec (in press).

Anna Stec-Jasik (Jagiellonian University) – a Ph.D. student and the author of articles about the works of Zbigniew Herbert. Recently, she published the following articles: „Bez rosy ludzkiego strachu”. O wierszu “Fra Angelico: męczeństwo świętych Kosmy i Damiana” Zbigniewa Herberta [“Without the dew of human fear”. About the poem Fra Angelico: the martyrdom of Saints Cosmas and Damian by Zbigniew Herbert] [in:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej (2016), „…w różnych czasach”. Pamięć i czas w dwóch utworach Zbigniewa Herberta [“… in different times”. Memory and time in two poems by Zbigniew Herbert [in:] Nie powinien przysyłać Syna. Etyczne i metafizyczne aspekty twórczości Zbigniewa Herberta [He shouldn’t have sent his son. Ethical and metaphysical aspects of the poetry of Zbigniew Herbert] (2018).

Zofia Zarębianka (Jagiellonian University) – full professor in the field of literary studies, essayist, poet. Author of the following books: Poezja wymiaru sanctum [Poetry of the sanctum dimension] (1992), Dziesięć Bożych słów [Ten words of God] (co-author, 1993), Świadectwo słowa. Rzecz o twórczości Anny Kamieńskiej [Testimony of the word. About the poetry of Anna Kamieńska] (1993), Zakorzenienia Anny Kamieńskiej [Rootings of Anna Kamieńska] (1996), Tropy sacrum w literaturze XX wieku [Figures of the sacred in literature of the twentieth century] (2001), O książkach, które pomagają być [On books helping to be] (2004), Czytanie sacrum [Reading the sacred] (2008), Wtajemniczenia (w) Miłosza [Initiations of/in Miłosz] (2014), Spotkanie w słowie. O twórczości literackiej Karola Wojtyły [Meeting in the word. On the literary output of Karol Wojtyła] (2018).