Streszczenia i słowa kluczowe

 

Michał Januszkiewicz – Zamiast wstępu. Wokół metodologii badań humanistycznych i literackich

 

Autor omawia różne sposoby rozumienia pojęcia metodologii oraz rozważa jej status we współczesnych badaniach humanistycznych i literackich. Wychodzi od stwierdzenia, że humanistyka to przede wszystkim sprawa egzystencji, a następnie charakteryzuje jej specyfikę jako grupy nauk skoncentrowanych na tekście i jego interpretacji, zakładającej – zwłaszcza w obrębie refleksji zorientowanej hermeneutycznie – istnienie rozumiejącego podmiotu i podkreślającej wagę doświadczenia oraz etyczny komponent poszukiwania prawdy. Zasadniczym wnioskiem, jaki płynie z artykułu, jest uznanie prymatu świadomości metodologicznej nad metodologią normatywną.

 

Słowa kluczowe: metodologia, świadomość metodologiczna, tekst, hermeneutyka, interpretacja

 

 

Jakub Z. Lichański – Filozofia i literatura: próba określenia wzajemnych związków

Problem związków pomiędzy filozofią a literaturą jest kwestią, która ma trzy różne zakresy znaczeniowe. Po pierwsze – chodzić może o wpływ literatury na filozofów, odpowiednio literatura jest narzędziem dla przedstawienia problemów filozoficznych; po drugie – relacja ta bywa wiązana z zagadnieniem wpływu filozofii na literaturę; po trzecie zaś – rozumieć ją można jako filozoficzne podejście do języka. Niniejsze rozważania mają na celu pokazanie jednej z możliwości poszukiwania odpowiedzi na pytanie o związki łączące język, literaturę oraz filozofię.

 

Słowa kluczowe: literatura, filozofia, estetyka, aksjologia, teologia, retoryka, mitologia, epika, liryka

 

 

Katarzyna Szewczyk-Haake – „Chwilowa nieobecność Boga” i jej konsekwencje etyczne w poezji wybranych twórców pierwszych dziesięcioleci XX wieku

Autorka omawia związek między poetyckimi transpozycjami Nietzscheańskiego motywu „śmierci Boga” a literackimi sposobami mówienia o etyce i ujawniającym się w poezji pierwszej połowy XX wieku pojmowaniem moralnych zobowiązań literatury (w kontekście filozofii Sørena Kierkegaarda). W analizowanym materiale literackim Bóg okazuje się „hipotezą konieczną” etycznych zachowań, a mówienie o Nim ma charakter zachęty do indywidualnego namysłu nad tym, co egzystencjalnie istotne.

 

Słowa kluczowe: etyka i literatura, Bóg w literaturze, inspiracje nietzscheańskie w literaturze, inspiracje kierkegaardowskie w literaturze

 

Natalia Stencel – Dialog i metoda. O odczytywaniu poezji Jerzego Lieberta

 

Artykuł przedstawia poezję Jerzego Lieberta na tle najistotniejszych nurtów jej recepcji i interpretacji (z uwzględnieniem metody kerygmatycznej czy perspektywy personalistycznej) oraz zawiera teoretyczne refleksje dotyczące warunków powstawania interpretacji odmiennych od tych już ukonstytuowanych. Tłem metodologicznym jest tu głównie hermeneutyka Gadamera, pojęcie „niewspółobecności” Bachtina i koncepcja sylleptycznego podmiotu tekstowego. W ramach przyjętych założeń ważnym okazuje się pytanie o możliwość powstawania nowych odczytań tekstu poetyckiego, a także o to, co może je uprawomocnić. Na takim tle metodologicznym opisywany jest projekt odczytania wierszy Lieberta przez pryzmat dziedzictwa polskiej mistyki przeżyciowej XX wieku oraz w świetle koncepcji konstruktywistycznego kontekstualizmu Stevena T. Katza.

 

Słowa kluczowe: Jerzy Liebert, hermeneutyka, niewspółobecność, podmiot sylleptyczny, mistyka, Steven T. Katz

 

 

Magdalena Amroziewicz – „…którego nie ma”. Modlitwy Władysława Sebyły

 

Artykuł skupia się na próbach odnalezienia języka właściwego do interpretacji obrazów Boga w poezji Władysława Sebyły. Twórczość ta ściśle wiąże się z historią życia poety oraz z historią powszechną – należy ją zatem rozważać wobec stworzonych przez nie uwarunkowań, co zostaje w tekście zrealizowane na drodze adaptacji pewnych założeń Nowego Historyzmu. Pozwalają one zaakcentować konkret epoki, a jednocześnie sprzęgnąć tło historyczne z zastaną przez Sebyłę tradycją poetycką oraz działalnością twórców mu współczesnych (tj. członków Kwadrygi i innych grup z bogatej mapy literackiej międzywojnia). Następnie autorka sytuuje omawianą twórczość w kontekście filozofii religii, którą w tym przypadku nazwać można filozofią oddalenia i bliskości. Względem pojęcia Boga ustanawia porządkujące proces lektury pojęcia dodatkowe, które dzielą się na typy afirmujące (tęsknota, bliskość, a także tęsknota za bliskością) oraz kwestionujące (tęsknota II, negacja i bunt).

 

Słowa kluczowe: Władysław Sebyła, Bóg, metafizyka, epistemologia, negacja

 

 

Katarzyna Ciemiera – Apokalipsa przychodzi po cichu. Sploty relacji pomiędzy muzyką, zagładą i obecnością Boga w Trzech zimach Czesława Miłosza

 

Autorka proponuje przyjrzenie się obecnemu w Trzech zimach Czesława Miłosza, a wielokrotnie już omawianemu, wymiarowi eschatologicznemu, czyniąc to jednak z zupełnie nowej perspektywy – perspektywy muzycznej. „Muzyczna strategia interpretacyjna”, wyłoniona w wyniku obserwacji funkcjonowania motywu katastroficznego w przestrzeni tekstu oraz konfrontacji dominujących koncepcji dotyczących badanego zjawiska, posłuży w dotarciu do istoty skomplikowanej relacji między zagładą, Bogiem, podmiotem i światem.

 

Słowa kluczowe: Czesław Miłosz, Trzy zimy, muzyczność, katastrofizm, muzyka absolutna

 

 

Anna Hajduk – Poezja Henryka Grynberga a spór o Boga po Zagładzie – wprowadzenie

 

Artykuł stanowi metodologiczny wstęp do rekonstrukcji obrazu Boga i Chrystusa w tych wierszach Henryka Grynberga, które poświęcone zostały tematowi zagłady Żydów. Autorka podejmuje próbę stworzenia języka interpretacyjnego, umożliwiającego diagnozę obrazu Stwórcy w tej poezji, na podstawie trzech koncepcji „Boga po Holokauście” – teorii Richarda L. Rubensteina, Irvinga Greenberga oraz Hansa Jonasa. Wskazanie elementów wspólnych i różnic występujących między poetycką refleksją Grynberga a teologiczno-filozoficznymi tezami myślicieli, uruchomienie adekwatnych kontekstów (biograficznego i historycznego), jak również wstępne omówienie podstawowych pojęć związanych ze sferą Divinum przedstawioną w Grynbergowskich utworach stanowić ma punkt wyjścia do przyszłych rozważań o stricte interpretacyjnym charakterze.

 

Słowa kluczowe: Henryk Grynberg, poezja, Bóg, Zagłada, Richard L. Rubenstein, Irving Greenberg, Hans Jonas

 

 

Ewa Goczał – Ku światłej ciemności. Myśl apofatyczna jako klucz do poezji Aleksandra Wata

 

Autorka umieszcza twórczość poetycką Aleksandra Wata w kontekście myśli apofatycznej, rozumianej jako nurt teologiczno-filozoficzny, którego źródłem jest przekonanie o niemożliwości poznania Boga na drodze rozumowej i opisania Jego tajemnicy przy użyciu określeń pozytywnych. Sięga przy tym do klasycznej teologii negatywnej spod znaku Pseudo-Dionizego Areopagity, którą uzupełnia opracowaniami współczesnych filozofów religii, m. in. Karola Tarnowskiego i Piotra Sikory, wskazującymi na fakt, że pojęcia wprowadzone przez mistrzów apofatyzmu są adekwatne do opisu nowoczesnej duchowości, a tym samym także będących jej wyrazem dzieł literackich. Celem tak nakreślonej kontekstualizacji jest wypracowanie apofatycznego modelu reprezentacji doświadczenia religijnego, pozwalającego przedstawić całościowy, choć dynamiczny, więc trudny do uchwycenia i raczej konstytuujący się ciągle na nowo niż raz na zawsze ustalony, sposób przedstawiania świętości oraz boskości w wierszach i poematach autora Ciemnego świecidła.

 

Słowa kluczowe: Aleksander Wat, apofatyzm, teologia negatywna, filozofia religii

 

 

Agnieszka Łazicka – Problem religii w filozofii Henryka Elzenberga i twórczości poetyckiej Zbigniewa Herberta

 

Autorka rozważa zasadność czytania religijnych wierszy Zbigniewa Herberta w kontekście filozofii Henryka Elzenberga, biorąc pod uwagę fakt, iż obydwaj myśliciele znali się osobiście, a ich żywa relacja intelektualna zaowocowała inspirującą korespondencją. Wskazuje przy tym na konieczność odróżnienia w pismach Elzenberga religii jako zjawiska ocenianego przez filozofa negatywnie od religii jako przedmiotu jego aprobaty – i zadaje pytanie o możliwość odnalezienia w poezji Herberta wątków ukazujących podążanie za myślą Mistrza.

 

Słowa kluczowe: Zbigniew Herbert, Henryk Elzenberg, religia, filozofia, mistyka

 

 

Małgorzata Peroń – O ekfrazie w poezji księdza Janusza S. Pasierba w perspektywie wybranych zagadnień filozofii dialogu

 

Wykorzystany w artykule kontekst filozofii dialogu dostarcza narzędzi badawczych do opisania zjawisk związanych z ekfrazą. W poezji spotkanie z dziełem sztuki ma wymiar osobowy. Bohater liryczny jest otwarty na dialog, zasłuchany w to, co dzieło sztuki mówi do niego. Doświadczenie sztuki przyjmuję formę wymiany myśli, pouczenia. Rozmowa opiera się na relacji „ja – Ty”. Interpretacja jest tworzona obustronnie: tekst kształtuje czytelnika, czytelnik tekst. W przypadku wierszy religijnych ks. Pasierba istotne jest etyczne otwarcie się na dialog, którego stronami są człowiek i Bóg.

 

Słowa kluczowe: Janusz S. Pasierb, filozofia dialogu, ekfraza, Bóg, człowiek

 

 

Joanna Adamowska – Tadeusz Różewicz wobec myśli Karla Jaspersa

 

Autorka rozważa zasadność analizowania utworów Tadeusza Różewicza w kontekście filozofii Karla Jaspersa. Omawiając szczegółowo pojawiające się w tekstach autora Niepokoju jawne nawiązania intertekstualne do kategorii wypracowanych przez niemieckiego filozofa (bezpośrednie wykładniki intertekstualności), wskazuje na konieczność podjęcia działań interpretacyjnych, mających na celu  zbadanie wątków Jaspersowskich w utworach Różewicza, tematyzujących zagadnienia takie jak m.in.: doświadczenie śmierci własnej i śmierci innego, problem winy pojętej zarazem historycznie i metafizycznie, komunikacja międzyludzka, antynomiczność bytu, a także stosunek człowieka do różnorako pojmowanej transcendencji.

 

Słowa kluczowe: Tadeusz Różewicz, Karl Jaspers, transcendencja, sytuacje graniczne, śmierć, wina

 

 

Magdalena Filipczuk – Między filozofią a literaturą. Wokół daoistycznych wątków w późnej twórczości Edwarda Stachury

 

Celem tekstu jest wyeksponowanie problematycznego statusu twórczości Edwarda Stachury, niedającej się jednoznacznie zaklasyfikować jako mieszcząca się w jednym z dwóch – rozłącznie potraktowanych – obszarów intelektualnych: filozofii i literatury. Głównym celem, jaki stawia sobie autorka, jest próba wstępnego określenia rodzaju inspiracji filozofią dalekowschodnią, o jakim możemy mówić w przypadku późnej twórczości Stachury, a także zarysowanie głównego jej nurtu obecnego w dziele tego autora, to znaczy daoizmu. Silna zależność między poetą a przenikającą jego dzieło filozofią stanowi wyzwanie zarówno dla czytelnika, jak i dla badacza. Uzasadnione wydaje się w tym przypadku posłużenie się metodami szeroko rozumianej komparatystyki literacko-filozoficznej – być może dopiero przy ich użyciu możliwa staje się owocna konfrontacja z fenomenem hybrydycznej twórczości Stachury

 

Słowa kluczowe: Edward Stachura, filozofia, literatura, daoizm, komparatystyka

 

 

Jakub Jurkowski – Religia „mitu śródziemnomorskiego” Zygmunta Kubiaka – projekt, mit, utopia?

 

Artykuł stanowi wstęp do rekonstrukcji hermeneutycznych metod wchodzenia przez Zygmunta Kubiaka w dialog z tradycją klasycyzmu. Jest próbą wstępnego rozpoznania, jak sformułowana przez autora Ziemi jałowej koncepcja klasycyzmu wpłynęła na kształtowanie się sposobów mediatyzacji dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej. Eseistyka Zygmunta Kubiaka zostaje poddana analizie pod kątem jej stosunku do dwudziestowiecznego klasycyzmu, rozumianego nie w sposób ekskluzywistyczny jako nurt czy prąd estetyczno-literacki, ale jako trwały i dający się ściśle opisać, a zarazem otwarty i podlegający historycznym modyfikacjom projekt antropologiczno-kulturowy, charakterystyczny dla kultury rozwijającej się w kręgu tradycji śródziemnomorskiej.

 

Słowa kluczowe: Zygmunt Kubiak, klasycyzm, esej, mit śródziemnomorski

 

 

Andrzej Gielarowski – Między literaturą a antropologią. Girardowska droga poznania człowieka

 

Artykuł podejmuje kwestię relacji między literaturą a antropologią w myśli René Girarda, francuskiego filozofa i antropologa kultury, który swą koncepcję człowieka i kultury oparł na idei pragnienia mimetycznego (zwanego „trójkątnym”). Ideę tę odkrył badacz, studiując przede wszystkim dzieła Stendhala, Gustawa Flauberta, Marcela Prousta, Miguela de Cervantesa i Fiodora Dostojewskiego oraz dramaty Williama Szekspira. Istotą pragnienia trójkątnego jest naśladowanie pragnień Innego, który staje się modelem (wzorem) naszych pragnień. Obok podmiotu pragnącego na trójkąt pragnień składa się bowiem także ich przedmiot (cel) oraz model lub wzorzec, którym jest zawsze jakiś Inny. Pragnienie według Innego stało się dla Girarda kluczem interpretacyjnym wielu innych, nie tylko literackich, obszarów kultury.

 

Słowa kluczowe: René Girard, pragnienie, literatura, antropologia

 

 

Wojciech Kudyba – Literaturtheologie w niemieckich badaniach relacji pomiędzy literaturą a religią

 

Niemiecka teologia literatury to krąg badań prowadzonych głównie przez teologów, a nie przez literaturoznawców. Stanowi ona teren, który należy wyłącznie do rozmaitych nauk teologicznych – poszukujących ilustracji dla swoich tez w obszarze literatury. Przynależą do niego rozprawy o nachyleniu genologicznym lub tematycznym. Choć Literaturtheologie nie przyswoiła metodologicznych propozycji Fraya, spory obszar jej zainteresowania wypełniają studia nad rozmaitymi relacjami łączącymi europejską literaturę z Biblią. Mieszczą się w jej zakresie prace z zakresu teologii pastoralnej, katechezy, homiletyki i dydaktyki teologii, a także rozprawy pisane przez teologów moralnych.

 

Słowa kluczowe: literaturoznawstwo, teologia, Literaturtheologie

 

 

Maciej Nowak – Założenia i konteksty kerygmatycznej interpretacji literatury

 

Za twórcę i najwybitniejszego reprezentanta krytyki kerygmatycznej uważa się Mariana Maciejewskiego – w artykule sytuowanego w kontekście tzw. lubelskiej szkoły badania sacrum w literaturze. Pomysł krytyki kerygmatycznej zrodził się w kręgu wspólnot neokatechumenalnych. Swoisty duchowy trening, stanowiący podstawę ich funkcjonowania, staje się gwarantem uzyskania przez krytyków, którzy podejmą trud odszukania i eksplikacji kerygmatycznego przesłania tekstów literackich, „szczególnych dyspozycji hermeneutycznych”. Badacze pozbawieni tego typu przygotowania wyłączeni są spośród grona osób mogących sięgnąć po metodę propagowaną przez Maciejewskiego czy kontynuatorów jego myśli. Stąd teza autora o świadomym i metodycznie zaplanowanym ekskluzywizmie tego podejścia, które nie proponuje metody badania tekstu o komponencie sakralnym, ale projektuje pewien sposób lektury o charakterze czynnym. O ile więc badaczom sacrum w literaturze przyświecają cele poznawcze, o tyle szkoła krytyki kerygmatycznej skupia się na realizacji celów praktycznych i śmiało wchodzi na teren katechezy, duszpasterstwa lub teologii. Według autora właściwe dla niej miejsce znajduje się nie na terenie literaturoznawstwa, ale szeroko rozumianej teologii i duszpasterstwa oraz krytyki różnych tekstów kultury.

 

Słowa kluczowe: kerygmatyczna interpretacja literatury, badania nad sacrum w literaturze, teologia literatury, filologia, hermeneutyka, krytyka literacka

 

 

Summaries and keywords

 

 

Michał Januszkiewicz – Instead of introduction. On methodology of humanistic and literary studies

 

The author discusses various ways of understanding the concept of methodology, and also reflects on its status in contemporary humanistic and literary studies. He starts from the statement that the humanities are primarily a matter of existence, and then he characterizes its specificity as a complex of scientific disciplines focused on text and its interpretation and assuming – especially within the hermeneutically oriented reflection – the existence of an understanding subject, and emphasizing importance of experience as well as ethical component of the quest for truth. The basic conclusion of the article is the recognition of primacy of methodological awareness over normative methodology.

 

Keywords: methodology, methodological awareness, text, hermeneutics, interpretation

 

 

Jakub Z. Lichański – Philosophy and literature: an attempt to define mutual relationships

The problem of relationships between philosophy and literature is an issue that has three different signicative fields. Firstly, the issue may be the impact of literature on philosophers, resp. literature is a tool for presenting philosophical problems; secondly, this relation is sometimes associated with the question of influence of philosophy on literature; and thirdly, it can be understood as a philosophical approach to language. The present reflections are intended to present one of the possibilities of seeking answers to the question about the connections between language, literature and philosophy.

Keywords: literature, philosophy, aesthetics, axiology, theology, rhetoric, mythology, epics, lyrics

 

Katarzyna Szewczyk-Haake – "Momentary absence of God" and its ethical consequences in poetry of selected authors of the first decades of the twentieth century

The author discusses the relationship between poetic transposition of Nietzschean “God is Dead” idea and literary ways of speaking about ethics and the understanding of moral obligations of literature which appeared in the poetry of the first half of the twentieth century (in the context of Søren Kierkegaard’s philosophy). In the analyzed literary material, God turns out to be a “necessary hypothesis” of ethical behaviors, and speaking about Him has the character of encouraging an individual reflection on what is existentially significant. 

Keywords: ethics and literature, God in literature, Nietzschean inspirations in literature, Kierkegaard inspirations in literature

 

Natalia Stencel – Dialogue and method. On reading poetry of Jerzy Liebert

 

The article presents Jerzy Liebert’s poetry in the context of the most significant trends of its reception and interpretation (including the kerygmatic method or the personalist perspective) and contains theoretical reflections on the conditions of the formation of interpretations different from those already constituted. The methodological background is mainly Gadamer’s hermeneutics, Bakhtin's concept of “outsideness” and the concept of a sylleptic text subject. Within the frames of the adopted assumptions, the question about the possibility of new readings of a poetic text, and what may legitimize them, is of the highest importance. The project of reading Liebert’s poems through the prism of the heritage of Polish experience-based mysticism of the twentieth century and in the light of the concept of constructivist contextualism of Steven T. Katz is presented in this methodological context.

 

Keywords: Jerzy Liebert, hermeneutics, outsideness, sylleptic subject, mysticism, Steven T. Katz

 

 

Magdalena Amroziewicz – ". . .  the one who is not". Władysław Sebyła’s prayers

 

The article focuses on attempts to find the appropriate language for interpreting images of God in the poetry of Władysław Sebyła. Sebyła’s literary work was closely related to events of the poet’s life and to general history – thus it should be analyzed in relation to the historical conditions. The author of the article accomplished it by adapting certain assumptions of New Historicism. They allow to emphasize peculiarity of the period and at the same time to associate the historical background with Sebyła’s poetic tradition and the activity of writers contemporary to him (i.e., members of "Kwadryga" and other numerous literary groups of the interwar period). Next, the author discusses Sebyła’s work in the context of philosophy of religion, which in this case may be called the philosophy of distance and proximity. To organize the process of reading, the author establishes the additional concepts with regard to the concept of God. They are divided into affirmative ones (longing, closeness, as well as longing for closeness) and questioning ones (longing II, negation and rebellion).

 

Keywords: Władysław Sebyła, God, metaphysics, epistemology, negation

 

 

Katarzyna Ciemiera – The Apocalypse comes silently. The tangles of relations between music, extermination and the presence of God in the Three Winters by Czesław Miłosz

 

The author proposes to take a closer look at the eschatological dimension present in the poem Three Winters by Czesław Miłosz. Although this dimension has been already discussed many times, in the present article it is done from a completely new perspective: the musical one. The “musical strategy of interpretation”, chosen as a result of the observation of functioning of a catastrophic motif in the space of the text, and on the other hand, confrontation of the dominating concepts related to the studied phenomenon, will serve to reach the essence of a complicated relationship between extermination, God, a subject and the world.

 

Keywords: Czesław Miłosz, Three Winters, musicality, catastrophism, absolute music

 

 

Anna Hajduk – Poetry of Henryk Grynberg and the controversy about God after the Holocaust – introduction

 

The article is a methodological introduction to the reconstruction of the image of God and Christ in those poems by Henryk Grynberg which were devoted to the subject of the Holocaust of Jews. The author attempts to establish an interpretive language enabling the diagnosis of the Creator’s image in this poetry based on three concepts of “God after the Holocaust” – namely, theories of Richard L. Rubenstein, Irving Greenberg and Hans Jonas. Such procedures as: (1) indicating common elements and differences between the Grynberg’s poetic reflection and theological and philosophical thesis of the abovementioned thinkers, (2) launching adequate (biographical and historical) contexts, and (3) discussing briefly the basic concepts related to the Divinum sphere presented in the Grynberg works are the starting point for future strictly interpretative reflections.

 

Keywords: Henryk Grynberg, poetry, God, Holocaust, Richard L. Rubenstein, Irving Greenberg, Hans Jonas

 

 

Ewa Goczał – Towards the enlightened darkness. Apophatic thought as the key to Aleksander Wat’s poetry

 

The author places the poetic work of Aleksander Wat in the context of apophatic thought, understood as a theological and philosophical current sprouting out of conviction that comprehending God in a rational way is impossible and His mystery cannot be describe through positive definitions. She refers to the classical negative theology of Pseudo-Dionysius Areopagita enriched by the studies of contemporary philosophers of religion, among others Karol Tarnowski and Piotr Sikora, pointing to the fact that the concepts introduced by the masters of apophaticism are adequate in describing modern spirituality literary works expressing such spirituality. The goal of such a contextualization is to work out an apophatic model of representation of religious experience, allowing to present a way of depicting holiness and divinity in the poems of Aleksander Wat. This way although comprehensive, is dynamic – continuously constituting itself rather than fixed once and for all – and thus difficult to be grasped.

 

Keywords: Aleksander Wat, apophaticism, negative theology, philosophy of religion

 

 

Agnieszka Łazicka – The problem of religion in the philosophy of Henryk Elzenberg and the poetry of Zbigniew Herbert

 

The author reflects on validity of reading religious poems by Zbigniew Herbert in the context of Henryk Elzenberg’s philosophy. She takes into account the fact that both thinkers knew each other personally and their living intellectual relationship resulted in inspiring exchange of letters. At the same time, she points out the necessity of distinguishing between religion as a phenomenon assessed negatively by Elzenberg in his writing and religion that was an object of his approval. She asks whether some motifs proving that Herbert followed the thought of Elzeberg can be traced in the poetry of the former.

 

Keywords: Zbigniew Herbert, Henryk Elzenberg, religion, philosophy, mysticism

 

 

Małgorzata Peroń – On ekphrasis in the poetry of Ven. Janusz S. Pasierb in the context of selected issues of the philosophy of dialogue

 

The context of the philosophy of dialogue used in the article provides research tools to describe phenomena related to ekphrasis. In poetry, a meeting with a work of art has a personal dimension. The lyrical subject is open to dialogue and listens to what the work of art says to him. The experience of art takes the form of an exchange of thoughts and instruction. The conversation is based on the I-You relationship. Interpretation is created on both sides: the text shapes the reader, and the text shapes the reader. In the case of religious poems by Ven. Pasierb, ethical opening to a dialogue is of a crucial importance; the parts of the dialogue are a human being and God.

 

Keywords: Janusz S. Pasierb, philosophy of dialogue, ekphrasis, God, man

 

 

Joanna Adamowska – Tadeusz Różewicz’s attitude towards the thought of Karl Jaspers

 

The author reflects on validity of analyzing the works by Tadeusz Różewicz in the context of philosophy of Karl Jaspers. Discussing in detail intertextual references to categories developed by the German philosopher (direct exponents of intertextuality) appearing in texts of the Polish poet, the author points out the necessity interpretations aimed at examining the Jaspersian themes in Różewicz’s works, thematizing such issues as, among others, one’s own death and death of other person, the problem of guilt understood both historically and metaphysically, interpersonal communication, the antinomiality of being, as well as the attitude of a human being to variously understood transcendence.

 

Keywords: Tadeusz Różewicz, Karl Jaspers, transcendence, boundary situations, death, guilt

 

 

Magdalena Filipczuk – Between philosophy and literature. Around taoist motifs in the late works of Edward Stachura

 

The aim of the text is to highlight the problematic status of works by Edward Stachura which cannot be unambiguously classified as one of the two intellectual areas: philosophy and literature, usually viewed separately. The author attempts to preliminary define the type of inspiration with Far Eastern philosophy present in the Stachura's work in the final years of his life, and to distinguish Taoism as his main inspiration. The strong interdependence between the poet and the philosophy permeating his work is a challenge for both the reader and the researcher. In this case it seems justified to use the methods of broadly understood literary and philosophical comparative studies; perhaps only such methods may result in fruitful confrontation with the phenomenon of Stachura’s hybrid work.

 

Keywords: Edward Stachura, philosophy, literature, Taoism, comparative studies

 

 

Jakub Jurkowski – Zygmunt Kubiak’s religion of the "Mediterranean myth" – a project, a myth, a utopia?

 

The article is an introduction to the reconstruction of hermeneutical methods of Zygmunt Kubiak’s entering into a dialogue with the tradition of Classicism. It is an attempt to pre-recognize how the concept of Classicism formulated by T.S. Eliot influenced the shaping the ways of mediatization of heritage the Mediterranean culture. Zygmunt Kubiak’s essays are analyzed in the context of its relation to the twentieth-century Classicism, understood not in an exclusive manner, as an aesthetic and literary current, but as the anthropological and cultural project, permanent and easily describable yet open and subject to historical changes, distinctive to the culture developing within the circle of the Mediterranean tradition.

 

Keywords: Zygmunt Kubiak, Classicism, essay, Mediterranean myth

 

 

Andrzej Gielarowski – Between literature and anthropology. René Girard’s path of cognition of human being

 

The article addresses the issue of relationship between literature and anthropology in the thought of René Girard, a French philosopher and anthropologist of culture who based his concept of man and culture on the idea of mimetic desire (called "triangular desire"). Girard discovered this idea while studying mainly the works of Stendhal, Flaubert, Proust, Cervantes and Dostoyevsky, as well as Shakespeare’s plays. The essence of a triangular desire is imitation of desires of the Other who becomes the model of our desires. Besides the desring subject, the triangle of desires consists of an object (a goal) of desires and a model, who is always someone Other. For Girard, the desire “according to the Other” became the interpretative key to many other areas of culture, not only literary ones.

 

Keywords: René Girard, desire, literature, anthropology

 

 

Wojciech Kudyba – Literaturtheologie in German studies on the relationship between literature and religion

 

The German theology of literature is a circle of studies conducted mainly by theologians, not by literary scholars. This area belongs exclusively to various theological schools – seeking illustrations for their theses in the field of literature, including dissertations of genological or thematic inclinations. Although Literaturtheologie did not assimilate Fray’s methodological proposals, a large area of its interest is filled with studies of various relations between European literature and the Bible, such as works of pastoral theology, catechesis, homiletics and didactics of theology, as well as dissertations written by moral theologians.

 

Keywords: literary studies, theology, Literaturtheologie

 

 

Maciej Nowak – Assumptions and contexts of the kerygmatic interpretation of literature

 

Marian Maciejewski is considered the founder and the most outstanding representative of the kerygmatic criticism. The present article situates him in the context of the so-called Lublin’s school of sacrum studies in literature. The idea of ​​kerygmatic criticism was conceived in the circles of Neocatechumenal communities. The specific spiritual training forming the foundation of their functioning becomes a guarantee of gaining "special hermeneutic dispositions" by critics undertaking the task of finding and explicating the kerygmatic message hidden in literary texts. Those who are deprived of this type of preparation are excluded from the group of people who can use the method propagated by Maciejewski or the continuators of his thoughts. The author formulates the thesis about the conscious and methodically planned exclusiveness of this approach, which does not propose a method for studying a text with a sacred component, but proposes a certain way of active reading. Thus, while those who study the sacred in literature pursue some cognitive goals, the school of kerygmatic criticism focuses on implementation of practical goals and boldly enters the area of ​​catechesis, pastoral care or theology. According to the author, the appropriate location for the school of kerygmatic criticism is not the field of literary studies, yet the field of theology, pastoral care and criticism of various texts of culture.

 

Keywords: kerygmatic interpretation of literature, studies on the sacred in literature, theology of literature, philology, hermeneutics, literary criticism

 

 

Аннотации и ключевые слова

 

Михал Янушкевич – Вместо предисловия. О методологии гуманитарных и литературоведческих исследований

 

Автор обсуждает различные варианты интерпретации понятия методологии, а также рассматривает ее статус в современных гуманитарных и литературоведческих исследованиях. Он исходит из утверждения, что гуманитарные науки экзистенциальны по существу, а далее характеризует их специфику как группы наук, сосредоточенных на тексте и его интерпретации, предполагающей (особенно в рамках герменевтически ориентированной философии) существование понимающего субъекта и подчеркивающей важность личного опыта и этическую составляющую поиска истины. Основным выводом, вытекающим из статьи, является признание преимущества методологического сознания над нормативной методологией.

 

Ключевые слова: методология, методологическое сознание, текст, герменевтика, интерпретация

 

 

Якуб З. Лиханьский – Философия и литература: попытка описания взаимосвязей

Проблему связей между философией и литературой можно рассматривать в трех разных смысловых аспектах. Во-первых, речь может идти о влиянии литературы на философов, следовательно, о том, что она является инструментом представления философских проблем; во-вторых, это отношение может быть связано с вопросом о влиянии философии на литературу; в-третьих, эту связь можно понимать как философский подход к языку. Цель представленных ниже рассуждений − показать одну из возможностей поиска ответов на вопрос об отношениях, связывающих язык, литературу и философию.

 

Ключевые слова: литература, философия, эстетика, аксиология, теология, риторика, мифология, эпос, лирика

 

Катажина Шевчик-Хааке – «Временное отсутствие Бога» и его этические последствия в творчестве выбранных поэтов первых десятилетий XX века

Автор рассматривает связь между поэтическим осмыслением ницшеанского мотива «смерти Бога», способами представления этических проблем в литературе и представленным в поэзии первой половины XX века пониманием моральных обязательств литературы (в контексте философии Сёрена Кьеркегора). В анализируемом литературном материале Бог оказывается «обязательной гипотезой» этического поведения, а говорение о нем является чем-то вроде побуждения к индивидуальному размышлению об экзистенциально значимом.

 

Ключевые слова: этика и литература, Бог в литературе, ницшеанские мотивы в литературе, кьеркегоровские мотивы в литературе

 

 

Наталия Стенцель – Диалог и метод. О прочтении поэзии Ежи Либерта

 

Статья представляет поэзию Ежи Либерта на фоне самых значительных тенденций ее восприятия и интерпретации (с учётом керигматического метода или персоналистской перспективы) и содержит рассуждения теоретического характера об причинах появления интерпретаций, отличных от традиционных. Методологический фон здесь представляют главным образом герменевтика Гадамера, понятие «вненаходимости» Бахтина и концепция силлептического текстового субъекта. В рамках избранной парадигмы важным оказывается вопрос о возможности появления новых прочтений поэтического текста, а также о том, что делает их адекватными тексту. На этом методологическом фоне описывается проект прочтения стихов Либерта через призму наследия польской эмпирической мистики XX века и в свете концепции конструктивистского контекстуализма Стивена Т. Катца.

 

Ключевые слова: Ежи Либерт, герменевтика, вненаходимость, силлептический субъект, мистика, Стивен Т. Катц

 

 

Магдалена Амрозевич – «…которого нет». Молитвы Владислава Себылы

 

Статья представляет собой попытку обнаружения адекватного языка для интерпретации образов Бога в поэзии Владислава Себылы. Творчество Себылы тесно связана с историей жизни поэта и историей в целом, поэтому его следует обсуждать в соответствии с условиями, сформулированными в этом творчестве; эта задача реализуется в статье путем адаптации некоторых установок нового историзма. Это позволяет акцентировать внимание на конкретных свойствах эпохи, а также связать исторический фон с поэтической традицией, современником которой был Себыла, и деятельностью современных ему творцов (членов «Квадриги» и других групп, представленных на богатой литературной карте межвоенного периода). После автор описывает творчество Себылы в контексте философии религии, которую в этом случае можно назвать философией отдаления и близости. Имея в виду понятие Бога, автор определяет упорядочивающие процесс чтения дополнительные понятия, которые делятся на позитивные (тоска, близость, а также тоска по близости) и связанные с сомнением и отрицанием (тоска II, отрицание и бунт) типы.

 

Ключевые слова: Владислав Себыла, Бог, метафизика, эпистемология, отрицание

 

 

Катажина Чемера – Апокалипсис приходит тихо. Переплетение отношений между музыкой, гибелью и присутствием Бога в Трёх зимах Чеслава Милоша

 

Автор предлагает более пристально взглянуть на присутствующее в Трёх зимах Чеслава Милоша (и уже много раз описанное) эсхатологическое измерение с совершенно новой точки зрения − музыкальной. «Музыкальная интерпретационная стратегия», сформулированная в результате наблюдений за функционированием катастрофического мотива в пространстве текста и столкновения основных концепций, связанных с изучаемым явлением, станет средством постижения сущности сложных отношений между гибелью, Богом, субъектом и миром.

 

Ключевые слова: Чеслав Милош, Три зимы, музыкальность, катастрофизм, абсолютная музыка

 

 

Анна Хайдук – Поэзия Хенрика Гринберга и спор о Боге после Холокоста. Введение

 

Статья представляет собой методологическое введение в реконструкцию образа Бога и Христа в стихотворениях Хенрика Гринберга, посвященных теме уничтожения евреев. Автор предпринимает попытку создать язык интерпретации, который позволит охарактеризовать образ Творца в поэзии Гринберга, на основе трех концепций «Бога после Холокоста» − Ричарда Л. Рубинштейна, Ирвинга Гринберга и Ханса Йонаса. Указание на сходства и различия между поэтической рефлексией Гринберга и теолого-философскими тезисами мыслителей, использование адекватных контекстов (биографического и исторического), а также вводное обсуждение основных понятий, связанных со сферой Божественного, представленной в гринберговских текстах, является теоретической базой для будущих размышлений собственно интерпретационного характера.

 

Ключевые слова: Хенрик Гринберг, поэзия, Бог, Холокост, Ричард Л. Рубинштейн, Ирвинг Гринберг, Ханс Йонас

 

 

Эва Гочал – К светлой тьме. Апофатическая философия как ключ к поэзии Александра Вата

 

Автор рассматривает поэтическое творчество Александра Вата в контексте апофатической философии, понимаемой как философско-теологическое течение, источником которого является убежденность в невозможности познания Бога рациональным образом и описания его тайны с использованием позитивных характеристик. Автор обращается при этом к классической негативной теологии, связанной с именем Псевдо-Дионисия Ареопагита, которую он дополняет исследованиями современных религиозных философов (среди прочих Кароля Тарновского и Петра Сикоры), указывающими, что понятия, введенные представителями апофатизма, вполне могут быть использованы для описания современной духовности и, следовательно, реализующих ее литературных произведений. Целью такой контекстуализации является разработка апофатической модели репрезентации религиозного опыта, позволяющей представить целостный, хотя и динамичный, а потому трудный для понимания и скорее постоянно меняющийся, чем раз и навсегда установленный, способ описания святости и божественности в стихотворениях и поэмах автора Темного света.

 

Ключевые слова: Александр Ват, апофатизм, негативная теология, философия религии

 

 

Агнешка Лазицка – Проблема религии в философии Хенрика Эльзенберга и поэзии Збигнева Херберта

 

Автор обсуждает обоснованность интерпретации религиозных стихотворений Збигнева Херберта в контексте философии Хенрика Эльзенберга, обращая при этом внимание на то, что оба мыслителя были знакомы лично, а их оживленные интеллектуальные отношения нашли отражение во взаимной корреспонденции. В то же время автор указывает на необходимость различения в письмах Эльзенберга религии как феномена, оцениваемого философом отрицательно, и религии как объекта его одобрения и задается вопросом о возможности обнаружения в поэзии Херберта мотивов, являющихся результатом влияния мысли Учителя.

 

Ключевые слова: Збигнев Херберт, Хенрик Эльзенберг, религия, философия, мистика

 

 

Малгожата Перонь – Об экфрасисе в поэзии священника Януша С. Пасерба в перспективе избранных положений философии диалога

 

Используемый в статье контекст философии диалога предоставляет исследовательские инструменты для описания явлений, связанных с экфрасисом. В поэзии встреча с произведением искусства происходит в личном измерении. Лирический герой открыт для диалога, прислушивается к тому, что говорит ему произведение искусства. Взаимодействие с ним принимает форму общения и обучения. Разговор основан на отношении Я-Ты. Интерпретация носит взаимный характер: текст формирует читателя, а читатель − текст. В случае религиозных стихотворений Пасерба важным является этическая готовность к диалогу, в котором участвуют человек и Бог.

 

Ключевые слова: Януш С. Пасерб, философия диалога, экфрасис, Бог, человек

 

 

Иоанна Адамовска – Тадеуш Ружевич и философия Карла Ясперса

 

Автор рассматривает обоснованность интерпретации произведений Тадеуша Ружевича в контексте философии Карла Ясперса, подробно описывает появляющиеся в текстах автора Беспокойства явные интертекстуальные отсылки к категориям, разработанным немецким философом (непосредственные маркеры интертекстуальности), указывает на необходимость анализа, направленного на изучение ясперсовских мотивов в произведениях Ружевича, связанных с такими темами, как соприкосновение с собственной и чужой смертью, проблема вины, понимаемой и исторически, и метафизически, межличностное общение, антиномичность бытия, а также отношение человека к по-разному понимаемой трансцендентности.

 

Ключевые слова: Тадеуш Ружевич, Карл Ясперс, трансцендентность, пограничные ситуации, смерть, вина.

 

 

Магдалена Филипчук – Между философией и литературой. Даосские мотивы в позднем творчестве Эдварда Стахуры

 

Цель статьи состоит в том, чтобы обратить внимание на проблемный статус творчества Эдварда Стахуры, которое нельзя однозначно отнести ни к одной из двух (обсуждамемых отдельно) интеллектуальных сфер – философии и литературы. Главной целью автора является попытка предварительного описания типа влияния восточной философии, о котором можно говорить применительно к позднему творчеству Стахуры, а также представление ее основного течения, воплотившегося в его произведениях, − даосизма. Неразрывная связь между поэтом и философией, пронизывающей его тексты, представляет собой проблему как для читателя, так и для исследователя. В этом случае представляется обоснованным использование методов широко понимаемой философско-литературной компаративистики – возможно, только их применение позволит эффективно описать феномен гибридного творчества Стахуры.

 

Ключевые слова: Эдвард Стахура, философия, литература, даосизм, компаративистика

 

 

Якуб Юрковский – Религия «средиземноморского мифа» Зигмунта Кубяка: проект, миф, утопия?

 

Статья представляет собой введение в реконструкцию герменевтических методов, используемых Зигмунтом Кубяком для установления диалога с традицией классицизма, а также является попыткой предварительного описания того, как сформулированная автором Бесплодной земли концепция классицизма повлияла на формирование способов медиатизации наследия средиземноморской культуры. Эссеистика Зигмунта Кубяка анализируется с точки зрения ее соотношения с классицизмом XX века, понимаемым не исключительно как литературно-эстетическое направление, но как устойчивый и предполагающий возможность точного описания и в то же время открытый и подверженный историческим изменениям культурно-антропологический проект, характерный для культуры, развивающейся в рамках средиземноморской традиции.

 

Ключевые слова: Зигмунт Кубяк, классицизм, эссе, средиземноморский миф

 

 

Анджей Геляровский – Между литературой и антропологией. Жираровский путь познания человека

 

В статье рассматривается проблема взаимосвязей между литературой и антропологией в философии Рене Жирара, французского философа и антрополога культуры, который свою концепцию человека и культуры основывал на идее миметического желания (называемого «треугольным»). Эта идея была открыта исследователем преимущественно во время изучения романов Стендаля, Флобера, Пруста, Сервантеса и Достоевского, а также пьес Шекспира. Суть треугольного желания заключается в подражании желаниям Другого, который становится моделью (образцом) наших желаний. Кроме желающего субъекта в состав треугольника, таким образом, входят предмет (цель) желания и модель или образец, которым всегда является Другой. Желание, направленное на Другого, стало для Жирара интерпретационным ключом не только в области литературы, но и во многих других сферах культуры.

 

Ключевые слова: Рене Жирар, желание, литература, антропология

 

 

Войчех Кудыба – Literaturtheologie в немецких исследованиях отношений между литературой и религией

 

Немецкая теология литературы − это сфера исследований, осуществляемых главным образом теологами, а не литературоведами. Это территория, которая принадлежит исключительно разнообразным теологическим наукам, ищущим в литературе примеры, иллюстрирующие собственные тезисы. В этой области существуют исследования и генетического, и тематического характера. Несмотря на то что Literaturtheologie не усвоила методологические предложения Фрая, масштабной сферой ее интересов стало изучение разнообразных отношений, связывающих европейскую литературу с Библией. Кроме того, в этой области существуют работы, посвященные пасторальной теологии, катехизису, гомилетике и дидактике богословия, а также труды моральных теологов.

 

Ключевые слова: литературоведение, теология, Literaturtheologie

 

 

Мачей Новак – Установки и контексты керигматической интерпретации литературы

 

В данной статье Мариан Мачеевский, считающийся основателем и самым выдающимся представителем керигматической критики, включен в контекст так называемой Люблинской школы исследования сакрального в литературе. Идея керигматической критики возникла в кругу неокатехуменальных сообществ. Своеобразный духовный тренинг, представляющий основу их функционирования, становится для критиков, которые возьмутся за поиск и представление керигматического содержания литературных произведений, гарантией постижения «особого герменевтического послания». Исследователи, у которых нет такой подготовки, исключены из круга тех, кто может воспользоваться методом Мачеевского или его последователей. Здесь берет начало тезис автора о сознательной и методически запланированной эксклюзивности этого подхода, который не предлагает метод исследования текста, включающего сакральный компонент, но разрабатывает определенный способ чтения, связанный с действием. Таким образом, исследователи, изучающие сакральное в литературе, преследуют познавательные цели, а школа керигматической критики фокусируется на реализации практических целей и смело входит на территорию катехизиса, духовной службы и теологии. По мнению автора, наиболее подходящее для нее место обнаруживается не в сфере литературоведения, а в области широко понимаемой теологии, духовной службы и критики различных текстов культуры.

 

Ключевые слова: керигматическая интерпретация литературы, исследования сакрального в литературе, теология литературы, филология, герменевтика, литературная критика

 

 

Biogramy autorów

 

Joanna Adamowska (Uniwersytet Wrocławski) – doktor nauk humanistycznych i pedagog, autorka książki Różewicz i Herbert. Aksjologiczne aspekty twórczości (2012). Najnowsze publikacje: O artystycznej przyjaźni Jerzego Tchórzewskiego i Tadeusza Różewicza [w:] SzymbArt 2015. Czy sztuki można nauczyć? (2016); Lekcja pastora Bonhoeffera. O chaologii Tadeusza Różewicza raz jeszcze [w:] Efekt motyla 3. Od teorii chaosu deterministycznego do indeterminizmu praktyki literackiej i artystycznej (2017); Tadeusz Różewicz i artyści Krakowa (Witold Wojtkiewicz, Maria Jarema, Tadeusz Brzozowski) [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017); Picasso według Różewicza. O wolności artysty na marginesie wiersza „Widziałem cudowne monstrum” [w:] Sympozjum artystyczno-naukowe SzymbArt 2011–2016 (2017).

 

Magdalena Amroziewicz (Uniwersytet Jagielloński) – doktorantka literaturoznawstwa. Przygotowuje pracę doktorską o twórczości dwóch poetów warszawskiej Kwadrygi – Władysława Sebyły oraz Lucjana Szenwalda. Najnowsze publikacje: Kruche koło. Rzecz o micie w poezji Tadeusza Nowaka [w:] Nowy Nowak (Tadeusz) (2016); „Dałeś” – „gubiłem”. O winie i melancholii w twórczości Tadeusza Nowaka, „Konteksty Kultury” 2016, nr 4; O „Psalmie sielankowym” Tadeusza Nowaka [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017).

 

Katarzyna Ciemiera (Uniwersytet Jagielloński) – studentka polonistyki-komparatystyki i zarządzania kulturą. Autorka publikacji Praca pamięci. O wierszu „Roki” Czesława Miłosza [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017).

 

Magdalena Filipczuk (Akademia Ignatianum w Krakowie) – absolwentka Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim (specjalność: komparatystyka) oraz Akademii Artes Liberales, doktorantka filozofii, redaktor i tłumacz książek. Najnowsze publikacje: „Metafora jako marzenie języka”. Koncepcja metafory Donalda Davidsona, „Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 2016, XXVIII/1; Przed progiem pytania. Inspiracje postawą religijną presokratyków w poezji Zbigniewa Herberta, „Konteksty Kultury” 2016, nr 2; „Confronting the world with your whole skin...”. Zbigniew Herbert's journey towards the origins of philosophy, „Perspektywy Kultury” 2016, nr 14 (1), „Epistemological reading”. Stanley Cavell’s method of reading literature, „Journal of Polish Aesthetics: Hermeneutics and Art” 2016, nr 4.  

 

Andrzej Gielarowski (Akademia Ignatianum w Krakowie) – doktor habilitowany filozofii, adiunkt Wydziału Filozoficznego, dyrektor Instytutu Kulturoznawstwa, kierownik Katedry Filozofii i Teorii Kultury. Autor książek: Tajemnica obecności. Bycie i intersubiektywność w filozofii Gabriela Marcela (2013) oraz Kryzys kultury – kryzys człowieka. Fenomenologiczna krytyka kultury: Husserl, Lévinas, Henry (2016). Redaktor naukowy prac zbiorowych: Odczarowania. Człowiek w społeczeństwie (2008; z T. Homą i M. Urbanem); Michel Henry – fenomenolog życia (2010; z R. Grzywaczem); Między przedmiotowością a podmiotowością. Intencjonalność w fenomenologii francuskiej / Entre lʼobjectivité et la subjectivité. Lʼintentionnalité dans la phénoménologie français (2011; z R. Grzywaczem), a także Wobec metafizyki. Filozofia – sztuka – film (2012; z U. Tes). Członek Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego, Polskiego Towarzystwa Filozofii Religii oraz Stowarzyszenia Twórców Nauki i Kultury „Episteme”.

 

Ewa Goczał (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) – absolwentka filologii polskiej oraz rosyjskiej, doktorantka w Katedrze Literatury Współczesnej i Krytyki Literackiej. Przygotowuje rozprawę doktorską na temat poetyk apofatycznych Aleksandra Wata i Piotra Matywieckiego. Najnowsze publikacje: Ręki Mściwej groźba wiekuista. O jednej pieśni awangardowej Aleksandra Wata [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017); Wyjścia. Awangardyzacja jako asumpt do kanonizacji (kazus Różewicza-poety), „ER(R)GO. Teoria – Literatura – Kultura” 2017, nr 35; „Miejsca zakreślone” w dialogu Sommera z Różewiczem. O mechanizmach kontestacji i kontynuacji tradycji poetyckiej [w:] Literatura współczesna w edukacji polonistycznej. T. I: Analizy i (re)interpretacje (2017); Tancerka o twarzy Chrystusa oraz inne kobiety z Monte Olivetto. Przeobrażanie Biblii w jedynym dramacie Aleksandra Wata [w:] Biblia w dramacie (2018).

 

Anna Hajduk (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) – absolwentka filologii polskiej, doktorantka literaturoznawstwa na Wydziale Filologicznym. Przygotowuje rozprawę doktorską dotyczącą topiki biblijnej w polskiej i polsko-żydowskiej poezji o Zagładzie. Najnowsze publikacje: Wiersz „Substancja” Zbigniewa Herberta w świetle szkicu „Człowiek i jego rzeczywistość” Romana Ingardena [w:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej (2016); „Hosanna uniesiona na samo dno” – ironia w „Odczytaniu popiołów” Jerzego Ficowskiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2016, z. XVI; Ofiarowanie Izaaka – reinterpretacje biblijnej opowieści o Abrahamie w polskiej poezji współczesnej [w:] Literatura współczesna i najnowsza w edukacji polonistycznej. T. II: Interpretacje – Wartości – Konteksty (2017); O martwej naturze rzeczy. Bronisława Maja studium przedmiotu [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017).

 

Michał Januszkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) – doktor habilitowany, profesor nadzwyczajny Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej. Autor m.in. książek: Tropami egzystencjalizmu w literaturze polskiej XX wieku (1998); Stanisław Dygat (1999); W-koło hermeneutyki literackiej (2007); Lata 80. Przewodnik po wydarzeniach kulturalnych w Polsce i na świecie (2008; z M. Wesołowskim); Lata 70. Przewodnik po wydarzeniach kulturalnych w Polsce i na świecie (2008; z M. Wesołowskim). Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz – Borowski – Różewicz (2009); Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz – Borowski – Różewicz (2009); Odpukać w niemalowane. Antologia przesądów (2011); Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie (2012); W poszukiwaniu sensu. Phronesis i hermeneutyka (2016); Być i rozumieć. Rozprawy i szkice z humanistyki hermeneutycznej (2017).

 

Jakub Jurkowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) – absolwent filologii polskiej i klasycznej, doktorant literaturoznawstwa. W swojej pracy zajmuje się seriami recepcyjnymi oraz stylami odbioru twórczości Wergiliusza w polskiej i europejskiej literaturze modernistycznej. Najnowsze publikacje: „Usłysz nas Srebrnołuki”. Egzegeza modlitwy greckich wojowników we „Fragmencie” Zbigniewa Herberta [w:] Gąszcz srebrnych liści. Interpretacje wierszy Zbigniewa Herberta (2015); Filozofia jako „meditatio mortis” w konsolacjach Seneki, „Las Rzeczy” 2016, nr 1; Po co klasycyzm? Przemiany recepcji tradycji śródziemnomorskiej w najnowszej literaturze polskiej – przypadek Wojciecha Wencla i Przemysława Dakowicza [w:] Społeczeństwo polskie dziś. Samoświadomość – uznanie – edukacja (2018).

 

Wojciech Kudyba (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) – profesor nadzwyczajny w Katedrze Literatury XX Wieku. Autor książki „Aby mowę chrześcijańską odtworzyć na nowo…”: Norwida mówienie o Bogu (2000) oraz kilku monografii o poezji współczesnej: Rana, która przyzywa Boga. O twórczości poetyckiej Janusza St. Pasierba, (2007); Wiersze wobec Innego (2012); Generacja źle obecna (2014); Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny (2016). Członek Komisji Języka Religijnego, a także Komisji Etyki Słowa Polskiej Akademii Nauk.

 

Jakub Z. Lichański (Uniwersytet Warszawski) – profesor zwyczajny, specjalista w zakresie retoryki, historii kultury i literatury do końca XVIII w., literatury powszechnej i popularnej, problemów emigracji, cenzury w PRL oraz polskiej publicystyki XX i XXI wieku. Autor m.in. książek: Retoryka od średniowiecza do baroku (1992); Retoryka od renesansu do współczesności (2000); Retoryka w Polsce (2003); Retoryka: Historia – Teoria – Praktyka (2007); W poszukiwaniu najlepszej formy komunikacji, czyli dlaczego wciąż jest nam potrzebna retoryka (2017); Filologia – Filozofia – Retoryka. Wprowadzenie do badań (nie tylko) literatury popularnej (2017), a także monografii: Łukasza Górnickiego (1998), Jana Parandowskiego (1986), Hermanna Brocha (1994), Johna Ronalda Reuela Tolkiena (2003) oraz pierwszej monografii poematu Niobe Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (2015). Jest członkiem m.in. The International Society for the History of Rhetoric, Polskiego Towarzystwa Filologicznego i Towarzystwa Przyjaciół Historii. Redaktor naczelny kwartalnika „Forum Artis Rhetoricae”.

 

Agnieszka Łazicka (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – absolwentka filologii polskiej i filozofii, doktorantka w Zakładzie Historii Literatury Młodej Polski i Dwudziestolecia Międzywojennego Instytutu Literatury Polskiej, studentka filologii romańskiej. Przygotowuje rozprawę doktorską poświęconą problemowi wiedzy oraz cielesnemu podłożu świadomości w twórczości Zbigniewa Herberta. Najnowsze publikacje: Wokół uznania realności świata. Poezja Zbigniewa Herberta a fenomenologia Romana Ingardena [w:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej (2016); Afekt, percepcja i granice ciała. O wierszu „Poczucie tożsamości” Zbigniewa Herberta [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017); „Zatrważający związek człowieka z samym sobą”. Znaczenie fantastyki E.A. Poego dla twórczości Ch. Baudelaire’a [w:] Poe, Grabiński, Ray, Lovecraft. Współzależności, paralele, przenikanie (2017).

 

Maciej Nowak (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) – doktor habilitowany, adiunkt w Ośrodku Badań nad Literaturą Religijną, historyk literatury, edytor, krytyk literacki i muzyczny. Autor m.in. monografii: Koncepcja dziejów w powieściach historycznych. Teodor Jeske-Choiński, Zofia Kossak, Hanna Malewska (2009) oraz Na łuku elektrycznym. O pisaniu Andrzeja Bobkowskiego (2014), współautor (z Marią Jasińską-Wojtkowską) antologii i opracowania Małe prozy biblijne (2002). Wydał pierwszy odczytany z rękopisu dziennik Andrzeja Bobkowskiego, Notatnik 1947–1960 (2013).

 

Małgorzata Peroń (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) – doktor literaturoznawstwa, adiunkt w Katedrze Krytyki Literackiej. Autorka książki Plastyczna mapa świata. Poezja ks. Janusza S. Pasierba wobec sztuk wizualnych (2015). Najnowsze publikacje: „Z pończochami istny dramat”. O wierszu „Jedwab duszy” Zbigniewa Herberta [w:] Gąszcz srebrnych liści. Interpretacje wierszy Zbigniewa Herberta (2015); „Zgasić światło – słuchać”. Rembrandt w poezji ks. Janusza St. Pasierba [w:] Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej (2016); Spotkanie ze śmiercią. O wierszu „właściciel” Romana Honeta [w:] Zemsta ręki śmiertelnej. Interpretacje wierszy poetów XX wieku (2017).

 

Natalia Stencel (Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II) – doktorantka literaturoznawstwa i filozofii. Tematy doktoratów: Tekst mistyczny. Sposób jego istnienia a metody badania oraz Mistyka nadwiślańska. Próba wyodrębnienia i opisu fenomenu z perspektywy historycznoliterackiej. Najnowsze publikacje: Cyfrowa humanistyka, „Czas Kultury” 2015, nr 2; „Czy Ty jesteś Bóg mój, czy widmo jakie?”. Ślady lęku przed szaleństwem w „Dzienniczku” św. Faustyny Kowalskiej, „Ethos”, 2015, nr 110; „Krwotok powtórzeń” i „odwrócona źrenica” Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, „Fragile” 2015, nr 4; Mistyka nadwiślańska. Teologia narodu św. Faustyny Kowalskiej i Rozalii Celakówny [w:] Społeczeństwo teologiczne. Polska teologia narodu 966-2016 (2016); Iluzja postępu? O filozoficznym sensie zwrotu cyfrowego w humanistyce, „Ethos” 2016, nr 112; Lęk przed Miłoszem? Uwagi o sytuacji najmłodszej polskiej poezji [w:] Dyskursy Miłosza, dyskursy o Miłoszu (2016).

 

Katarzyna Szewczyk-Haake (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) – doktor literaturoznawstwa, pracownik naukowy UAM. Autorka książek: Poezja Emila Zegadłowicza wobec światopoglądowego i estetycznego projektu ekspresjonizmu (2008) oraz Nowoczesna literatura etyczna. Wokół twórczości Józefa Wittlina i Pära Lagerkvista (2017). Najnowsze publikacje: Czym jest poezja, czym jest religia? Kilka uwag o antologiach współczesnej poezji religijnej w Polsce i Szwecji, „Rocznik Komparatystyczny” 2016; Poza tematem. Uwagi o badaniu związków między tekstem a ilustracją [w:] Między dyskursami, sztukami, mediami. Komparatystyka jutra (2017); „Płomień w garści”: konteksty polskie i europejskie [w:] Pasaże Witolda Hulewicza (2017).