Książka poświęcona jest teoriom ekonomicznym i historii gospodarczej w twórczości poety i eseisty, przy czym – ze zrozumiałych względów – brane są pod uwagę głównie eseje jako forma nieporównanie łatwiej absorbująca gospodarcze aspekty rzeczywistości przedstawianej w litera­turze. Rozważania dotyczą jednak także wierszy, w których metaforyka czerpie ze słownictwa ekonomicznego, a – dodajmy – nie tyle w celach ornamentacyjnych, jak można by przypuszczać, ile dla podkreślenia pewnej struktury etycznego myślenia, którą można nazwać „metafizyką księgowości”.

Rozpatrywanie twórczości Herberta  z tej perspektywy jest bezdyskusyjnie uprawnione. W esejach  znaleźć można nie tylko szeroki wachlarz problemów ekonomicznych, ale prawdziwą pasję, z jaką autor opisuje gospodarcze podstawy wszelkich cywilizacji. Eseista zajmuje się mikro- i makroekonomią, sprawami szczegółowymi, jak na przykład wartość dniówki robotnika w czasach Peryklesa czy wysokość realnych dochodów żołnierza Juliusza Cezara. Chce poznać zarobek i formy wypłaty należności dla architekta budującego gotycką katedrę w średniowiecznej Francji  ceny obrazów w siedemnastowiecznej Holandii bądź system handlu dziełami sztuki w Paryżu lat sześćdziesiątych XX wieku. Ciekawią go zagadnienia makroekonomiczne, na przykład podstawa siły międzynarodowej waluty, jaką była ateńska drachma w okresie Związku Achajskiego albo system podatkowy i finanse wielkiego imperium Rzymian, nie mówiąc już o takich kwestiach jak kryzysy finansowe oraz giełdowe hossy i bessy.

Dociekliwość eseisty, a przede wszystkim złożone kalkulacje, których celem jest ustalenie rzeczywistego stanu rzeczy, poparte są kwerendą w specjalistycznych czasopismach oraz lekturą publikacji zajmujących się historią gospodarki. Trzeba przyznać, że wiedza Herberta była w tym względzie imponująca i nie ograniczała się do ujęć ogólnych i podręcznikowych, choćby z tego banalnego powodu, że całościowe opracowania historii gospodarczej świata na ogół nie zajmują się szczegółowo starożytnością czy średniowieczem. Magister ekonomii, Zbigniew Herbert, przejawiał prawdziwą „obsesję cywilizacyjną”, to znaczy żywił przekonanie, że nie można kultury rozumieć wyłącznie jako sprawy ducha. Postawa godna absolwenta Wyższej Szkoły Handlowej w Krakowie.

Józef Maria Ruszar

The Worn Profile of Roman Coins: Economy as a Literary Subject in the Works of Zbigniew Herbert

Zbigniew Herbert was a poet, essayist and playwright, but in this book I read his essays like an economics student getting ready for an exam in economic history would read them. Examination of the contents from this angle is indisputably legitimate, even though we are speaking of a literary text. In Herbert’s essays, we find not only a wide range of economic problems, but also a real passion with which the author describes the economic basics of all civilisations. The essayist takes on micro- and macroeconomics, specific issues like the value of the daily wage of a labourer in the times of Pericles or the real income of a soldier
in Julius Caesar’s army. He wants to find out the earnings and forms of payment of the royalties to an architect building a Gothic cathedral in medieval France and, in another essay, the prices of paintings in 17th century Netherlands or the artwork trade system in 1960s Paris.

At the same time, he is fascinated by macroeconomic issues, such as the basis for the international standing of a currency, which was the Athenian drachma during the Achaean League, or the taxation and finance system of the great empire of the Romans, not to mention such issues as financial crises and stock market booms and busts. The essayist’s inquisitiveness, and above all the complex calculations that aim to establish the actual state of affairs, is supported by a query in professional journals and publications dealing with the history of economy.

And I must admit that Herbert’s knowledge was impressive in this regard and was not limited to general and textbook approaches. Herbert graduated from the School of Economics in Krakow (currently the University of Economics). The poet and essayist held a master’s degree in economics. It is not without significance.

Keywords: Herbert’s essays, The New Economic Criticism, economic problems in literature

About the author

Józef Maria Ruszar, born in 1951 and educated as a philologist and philosopher, works as a publicist, editor, publisher and lecturer at the Ignatianum Jesuit University in Kraków.

Since 2004, he has organised the Herbert Workshops and has published the series Biblioteka Pana Cogito [Mr Cogito’s Library] (25
volumes as of 2016), and he also runs the academic website Herbert. guru. His articles appear regularly in the newspaper „Rzeczpospolita”, where he also publishes essays on his journey to the heart of European civilization in the paper’s culture supplement. He has published articles and treatises on the poetry of Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Tadeusz Nowak, Jan Polkowski, Tadeusz Różewicz, Wisława Szymborska, Tomas Tranströmer and others.

He is the author of the academic books: Stróż brata swego. Zasada odpowiedzialności w liryce Z. Herberta [His brother’s keeper: Principles of responsibility in the lyric poetry of Z. Herbert] (2004); Apostoł w podróży służbowej. Prywatna historia sztuki Z. Herberta [Apostle on a business trip: Zbigniew Herbert’s private history of art] (2006); Słońce republiki. Cywilizacja rzymska w twórczości Z. Herberta [Sun of the republic: Roman civilization in the works of Z. Herbert] (2014); The Worn Profile of Roman Coins: Economy as a Literary Subject in the Works of Z. Herbert (2016).

He is currently working on the book Ewangelia według Kaina. O Bogu w poezji Tadeusza Różewicza [Evangelism according to Cain: On God in the poetry of Tadeusz Różewicz] and is the director of the grant ‘Obrazy Boga, człowieka i świata w literaturze polskiej XX wieku’ [Images of God, man and the world in 20th-century Polish literature].

He is a recipient of the ‘Distinguished Cultural Activist’ medal (2001) and the Order of Polonia Restituta Officer’s Cross (2007).