Fragment recenzji:

Z wielką przyjemnością czytam teksty Michała Januszkiewicza. A to dlatego, że dysponuje on rzadką umiejętnością pisania jasno o sprawach trudnych, pisania w sposób erudycyjny i jednocześnie osobisty. Widać, iż zna doskonale nie tylko swoją rodzimą dyscyplinę, czyli literaturoznawstwo, ale porusza się swobodnie także w dyscyplinach innych (filozofia, antropologia kulturowa, historia kultury), realizując bliski memu sercu ideał uprawiania humanistyki jako działalności niehonorującej sztucznych podziałów instytucjonalnych. Jest przy tym nastawiony na dialog z innymi badaczami, realizując w praktyce wspaniały ideał hermeneutyki jako nauki uprawianej przez rozmowę z innymi. Ta jedność metody uprawiania humanistyki i faktycznej praktyki badawczej jest uderzająca. Znajduje ona swe potwierdzenie także w konkretnych przykładach stosowania metody interpretacji hermeneutycznej do interpretacji dzieł literackich, które znajdujemy w książce. Jest zatem Januszkiewicz nie tylko wybitnym znawcą problematyki interpretacji, ale także świetnym interpretatorem. W każdej roli pamięta przy tym o etycznym wymiarze interpretacji oraz nauki jako takiej. Powoduje to, iż czyta się go nie tylko jako wybitnego naukowca, ale także jako wrażliwego człowieka.

Prof. dr hab. Andrzej Szahaj

 

 

Fragment wstępu:

 

Fides et ratio – Ateny i Jerozolima

 

Przekonanie o istnieniu wielowiekowej i nierozerwalnej więzi między hermeneutyką i religią nie powinno wydawać się ani zaskakujące, ani szczególnie odkrywcze. Starożytne hermeneutyczne spory o interpretacje Pisma Świętego między szkołami w Antiochii i Aleksandrii uznać można za fundamentalne zarówno dla chrześcijańskiej filozofii, jak i dla religii. Także współczesne polemiki dotyczące interpretacji zasadnie pozwalają się wywieść z tych wczesnochrześcijańskich źródeł. Czy interpretacja zakorzeniona jest przede wszystkim w języku, w gramatyce (jak sądzili antiocheńczycy), czy raczej wskazuje na sprawy ducha – treści wewnętrzne i ukryte pod postaciami alegorii, symboli i metafor (według aleksandryjczyków)? Także gdy przyjrzymy się wybitnym postaciom związanym z hermeneutyką, jak Orygenes, św. Augustyn, Friedrich Schleiermacher, Martin Heidegger, Hans-Georg Gadamer, Paul Ricœur, dostrzeżemy ich osobiste uwikłanie w sprawy religii i wiary. Nie inaczej dzieje się we współczesnej myśli postsekularnej, a nawet ponowoczesnej, w której zorientowana religijnie hermeneutyka zdaje się wieść prym (wymieńmy tu choćby Richarda Kearneya, Johna D. Caputa, Charlesa Taylora, którego zasadnie należy w tę tradycję również włączyć, czy znanego przede wszystkim na Zachodzie Andrzeja Wiercińskiego, polskiego hermeneutę o międzynarodowej renomie).

* * *

Tytuł książki Być i rozumieć nie odnosi się bezpośrednio (metatekstowo) do żadnego z rozdziałów, ale ma charakter obejmującej je klamry. Wskazuje na hermeneutyczną prawdę, że rozumienie to nic innego jak sposób naszego bycia, dlatego pojęcia bycia i rozumienia są po prostu nierozdzielne.

dr hab. Michał Januszkiewicz, prof. UAM

 

 

Streszczenie

 

Być i rozumieć. Szkice z humanistyki hermeneutycznej to kontynuacja projektu humanistyki hermeneutycznej, wyraźnie już zarysowanej w dwóch poprzednich książkach autora: Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie (2012) oraz W poszukiwaniu sensu. Phronesis i hermeneutyka (2016). Tym razem Michał Januszkiewicz koncentruje się przede wszystkim na refleksji, która swe tradycje czerpie nie tyle z samej szeroko pojętej hermeneutyki, co z jej związków z fenomenologią: z fenomenologii hermeneutycznej. Książka podzielona została na trzy części. Pierwsza nosi tytuł Wokół interpretacji; druga – Wobec dyskursów; trzecia wreszcie – Między literaturą, filozofią i religią (wokół Tadeusza Różewicza). Część pierwsza pracy ma znaczenie podstawowe, pokazuje bowiem, że centralnym wymiarem ludzkiej egzystencji jest interpretacja. Pojęcie interpretacji problematyzowane jest tu zarówno w odniesieniu do zagadnień dotyczących (tradycyjnie) interpretacji tekstu (literaturoznawstwo), jak i, w sensie szerszym, do interpretacyjnej natury ludzkiej egzystencji (hermeneutyka egzystencjalna), wreszcie – do wspomnianej kultury nowoczesnej, którą nazwać by można kulturą interpretacji (kulturoznawstwo). Część druga książki to uszczegółowienie tego, co pojawia się w części pierwszej. Tu jednak autor koncentruje się na problemach dyskursu fenomenologiczno-hermeneutycznego, a także na jego związkach z dyskursami: artystycznym, retorycznym i semiotycznym. Część trzecia książki, najkrótsza, stanowi próbę pokazania fenomenologii hermeneutycznej w działaniu interpretacyjnym. Autor wybrał dwa wiersze Tadeusza Różewicza i podjął próbę ich interpretacji w perspektywie fenomenologii hermeneutycznej zorientowanej względem problematyki wiary i religii.

 

 

Summary

 

Być i rozumieć. Szkice z humanistyki hermeneutycznej [To Be and To Understand. Essays on Hermeneutics and the Human Sciences] is a continuation of the hermeneutical human science project that has already been clearly outlined in the author’s two previous books: Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie [Who Am I, Who Are You? Ethics, Identity and Understanding] (2012) and W poszukiwaniu sensu. Phronesis i hermeneutyka [In Search of Sense. Phronesis and Hermeneutics] (2016). This time, Michał Januszkiewicz focuses mainly on reflection, whose tradition is derived not so much from hermeneutics in its broad sense, but from its relations with phenomenology: from hermeneutical phenomenology. The book is divided into three parts: the first part is entitled Wokół interpretacji [Around Interpretation], the second one is entitled Wobec dyskursów [Around Discourses], and the third one is entitled Między literaturą, filozofią i religią (wokół Tadeusza Różewicza) [Between Literature, Philosophy and Religion (Around Tadeusz Różewicz)]. The first part of the work is of fundamental importance, because it shows that the central dimension of human existence is interpretation. The concept of interpretation is problematised here, both with regard to issues concerning (traditionally) the interpretation of the text (literary studies) and, in a broader sense, to the interpretative nature of human existence (existential hermeneutics) and, finally, to modern culture, which can be called the culture of interpretation (cultural studies). The second part of the book is a more detailed description of what appears in the first part. Here, however, the author focuses on issues of phenomenological & hermeneutical discourse, as well as its relations with artistic, rhetoric and semiotic discourses. The third part of the book – the shortest one – is an attempt to show hermeneutical phenomenology in interpretative action. The author chose two poems by Tadeusz Różewicz and made an attempt to interpret them in the perspective of hermeneutical phenomenology, oriented towards issues of faith and religion.

 

 

O Autorze

 

Michał Januszkiewicz – dr hab., profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; zajmuje się filozofią literatury, fenomenologią i hermeneutyką, a także zagadnieniami takimi jak egzystencjalizm, nihilizm czy antybohater; autor książek: Tropami egzystencjalizmu w literaturze polskiej XX wieku (1998), Stanisław Dygat (1999), W-koło hermeneutyki literackiej (2007), Lata 70. Przewodnik po wydarzeniach kulturalnych w Polsce i na świecie (2008, wraz z M. Wesołowskim), Lata 80. Przewodnik po wydarzeniach kulturalnych w Polsce i na świecie (2008, wraz z M. Wesołowskim), Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz – Borowski – Różewicz (2009, Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego 2010), Odpukać w niemalowane. Antologia przesądów (2011), Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie (Poznań 2012, Nagroda Rektora UAM), W poszukiwaniu sensu. Phronesis i hermeneutyka (2016); współredagował książki: Hermeneutyka i literatura. Ku nowej koiné (2006, z K. Kuczyńską-Koschany), Kulturo-znawstwo: dyscyplina bez dyscypliny? (2010, z W.J. Bursztą, wyróżnienie w kategorii najlepszy podręcznik akademicki 2011), Nihilizm i nowoczesność (2012, z E. Partygą). Wykładał gościnnie na Państwowym Pomorskim Uniwersytecie im. M.W. Łomonosowa w Archangielsku (2007, 2008, 2014), Petersburskim Uniwersytecie Państwowym, Petersburskim Państwowym Uniwersytecie Ekonomicznym (2014) oraz na Uniwersytecie Karola w Pradze (2007, 2010). W 2015 roku odbył staż na Albert-Ludwigs-Universität we Fryburgu Bryzgowijskim. Wyróżniony w konkursie K. i M. Górskich (1999), stypendysta Fundacji Nauki Polskiej (2000). Jest członkiem International Institute for Hermeneutics.

 

About the Author

 

 

Michał Januszkiewicz – PhD, a professor at Adam Mickiewicz University in Poznań, specialising in the philosophy of literature, phenomenology and hermeneutics, as well as issues of existentialism, nihilism and the anti-hero; the author of books: Tropami egzystencjalizmu w literaturze polskiej XX wieku [On the Tracks of Existentialism in the Polish Literature of the 20th Century] (1998), Stanisław Dygat (1999), W-koło hermeneutyki literackiej [Around Literary Hermeneutics], (2007), Lata 70. Przewodnik po wydarzeniach kulturalnych w Polsce i na świecie [The 1970s. A Guide to Cultural Events in Poland and Worldwide] (2008, co-written with M. Wesołowski), Lata 80. Przewodnik po wydarzeniach kulturalnych w Polsce i na świecie [The 1980s. A Guide to Cultural Events in Poland and Worldwide] (2008, co-written with M. Wesołowski), Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz – Borowski – Różewicz [The Horizons of Nihilism. Gombrowicz – Borowski – Różewicz] (2009, Award of the Minister of Science and Higher Education 2010), Odpukać w niemalowane. Antologia przesądów [Touch Wood. An Anthology of Superstitions] (2011), Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie [Who Am I, Who Are You? Ethics, Identity and Understanding] (Poznań 2012, Award of the Rector of Adam Mickiewicz University), W poszukiwaniu sensu. Phronesis i hermeneutyka [In Search of Sense. Phronesis and Hermeneutics] (2016); the editor of books: Hermeneutyka i literatura. Ku nowej koine [Hermeneutics and Literature. Towards a New Koine] (2006, co-edited with K. Kuczyńska-Koschany), Kulturo-znawstwo: dyscyplina bez dyscypliny? [Cultural Studies: A Discipline without Discipline?] (2010, co-edited with W.J. Burszta, distinction in the Best Academic Book 2011 category), Nihilizm i nowoczesność [Nihilism and Modernity] (Warsaw 2012, co-edited with E. Partyga). He was a guest lecturer at the Mikhail Lomonosov Pomorsky State University in Archangelsk (2007, 2008, 2014), Saint Petersburg State University, the Saint Petersburg State University of Economics (2014) and at Charles University in Prague (2007, 2010). In 2015, he completed an internship at Albert-Ludwigs-Universität in Freiburg im Breisgau. He was distinguished in the Konrad and Maria Górscy Competition (1999); a stipendist of the Foundation for Polish Science (2000). He is a member of the International Institute for Hermeneutics.